روستای قلات؛ بهشت پنهان فارس

اگر عازم استان فارس و هزاران جاذبه دلنشین و زیبای آن هستید، راهتان را به سمت روستای قلات شیراز، بهشت پنهان ایران تغییر دهید تا علاوه بر لذت‌بردن از آب‌وهوای دلپذیر، مناظر دیدنی طبیعی و تاریخی آن را هم ببینید. در این مطلب، به معرفی روستای قلات فارس، یکی از زیباترین مناطق طبیعی و تاریخی ایران می‌پردازیم. پس اگر عازم شهر نارنج و ترنج هستید، بازدید از روستای قلات را هم در برنامه سفر خود قرار دهید؛ اما پیش از آن، مقاله زیر را بخوانید تا با این سکونتگاه تاریخی ایرانیان بیشتر آشنا شوید.

روستای قلات کجاست ؟

روستای تاریخی قلات منطقه‌ای بکر و آرامش‌بخش است که در سی کیلومتری شمال غرب شهر شیراز، در استان فارس قرار دارد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید واژه قلات درواقع معرب همان واژه «کلات» است که آبادی معنی می‌دهد. این روستا با آرامش بی‌نظیر و آب‌وهوای خنک و مطبوع خود، مقصد بسیاری از گردشگران تابستانی است.

مساحت روستای قلات شیراز کمتر از 2000 مترمربع است؛ بااین‌حال، نزدیک به 7000 نفر جمعیت را در خود جای داده است؛ هرچند این جمعیت تا سرشماری سال 95 به 4 هزارنفر هم نمی‌رسید. شاید علت این افزایش جمعیت، وجود شریط آب‌وهوایی مناسب برای باغداری و کشاورزی باشد. روستای کهن قلات دو بافت جدید و قدیمی دارد. هنگام ورود به روستا، با جاده‌ای آسفالتی و بافت جدید روبه‌رو خواهید شد. کمی جلوتر و پس از عبور از خیابان قزل ارسلان، وارد بافت تاریخی روستا شده و خیابان‌های سنگفرش‌شده آن را خواهید دید.

موقعیت جغرافیایی روستای قلات روی نقشه گوگل

تاریخچه روستای قلات شیراز

اگر بخواهید درباره علت شهرت روستای قلات فارس در میان گردشگران بدانید، باید به تلفیق تاریخ و طبیعت در آن اشاره کنیم. وجود باغ‌های سرسبز، چشمه‌های جوشان آب، دره‌ای عمیق و درختانی چندهزارساله در کنار ساختمان‌های قدیمی و بافتی تاریخی، از منطقه‌ای حکایت می‌کنند که از روزگاران دور سکونتگاه بشر در فلات ایران بوده است. به اعتقاد برخی از مورخین، قدمت روستای قلات شیراز به 2500 سال پیش برمی‌گردد؛ زمانی که هخامنشیان بر فارس و شهرهای باستانی آن حکومت می‌کردند.

این روستای کوهپایه ای از بهترین مکان های گردشگری نزدیک شیراز است که شهرت جهانی پیدا کرده است. عده ای دلیل پیدایش روستا را کاربرد دفاعی می دانند اما نباید از شرایط مناسب باغداری و کشاورزی روستا برای سکونت صرفنظر کرد. روستای قلات شیراز به خاطر ارزش تاریخی و بافت معماری منحصربه‌فرد خود، در تاریخ 1398/02/18 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و اولین روستای تاریخی استان فارس شناخته شد.

تصاویر روستای قلات شیراز

معماری روستای قلات شیراز

باتوجه‌به شکل‌گیری روستای تاریخی قلات شیراز در دامنه کوه، معماری روستا به شکل پلکانی است و با مصالح بومی مانند سنگ و چوب ساخته شده است. بافت پلکانی و خیابان‌ها و کوچه‌های شیبدار این روستا، فضای دیگرروستاهای تاریخی ایران مانند ابیانه و ماسوله را یادآوری می‌کند؛ هرچند سبک ساخت خانه‌ها شبیه به ماسوله نیست و پشت‌بام هر خانه، فضایی مستقل از حیاط خانه‌های دیگر است. البته این سبک شهرسازی تنها به بخش قدیمی روستا محدود می‌شود و بافت جدید روستای کهن قلات تفاوتی با ساختمان خانه‌های جدید ندارد.

خانه های قدیمی روستا با تاثیر از معماری ایرانی دارای ایوان، طاق و قوس هستند که زیبایی بی‌نظیری به نمای آن‌ها داده است. عموم خانه‌ها 1 طبقه و بعضی نیز 2 طبقه ساخته شده‌اند. قدیمی‌ها اصطلاحی داشتند به نام «اُوشه» که به مجموعۀ چندین خانه و بالاخانه که چند خانواده در آن زندگی می‌کردند، گفته می‌شد. هر اوشه فقط یک حیاط داشت. امروزه، هنوز هم می‌توان بعضی از آن‌ها مانند اُوشه قبادی و اُوشه حسین خانی را در بافت تاریخی روستا مشاهده کرد. روستای قدیمی قلات از چهار محله تشکیل شده که به نام محله بال، محله تورو، محله گود و محله زیر شناخته می‌شوند.

آب و هوا و بهترین زمان سفر به روستای قلات

قلات شیراز در دامنه کوه دراک و در ارتفاع 2019 متری از سطح دریا قرار گرفته؛ درنتیجه آب‌وهوایی بسیار سرد دارد و حتی در چله تابستان نیز می‌تواند باعث لرزش شما شود. علاوه‌براین، عموم گردشگران فصل بهار را بهترین زمان سفر به شیراز می‌دانند؛ ازاین‌نظر، بیشتر در فصل بهار و تابستان، که هوا معتدل و دلپذیر است، به این روستا سفر می کنند. در این فصل از سال می‌توانید تماشای گل‌های زیبای این منطقه را به چشمان خود هدیه کنید و از عطر گیاهان دارویی نظیر بومادران، ختمی، پونه، آویشن و مرزه سرمست شوید.

بااین‌همه، از نظر زیبایی با یک روستای چهارفصل روبه‌رو هستیم که در تمام طول سال دیدن دارد. شما در هر فصل زیبایی خاصی در این منطقه خواهی دید. اگر گردش در روزهای خلوت پاییزی را دوست دارید، قلات شیراز در پاییز نیز به شدت جذاب است. در این موقع از سال، برگ‌‌ریزان پاییزی دنیایی از رنگ‌ها را در کوچه پس‌کوچه‌های روستا ایجاد می‌کند. همچنین، زمستان روستای قلات از نظر زیبایی کم از فصول دیگر ندارد؛ اما برای سفر در این فصل، حتما لباس گرم و کفش ایمن به همراه داشته باشید تا سرمای سوزان روستا و یخبندان زمستانی خطرناک نباشد. نکته دیگر سفر در فصل نیمه دوم سال پایین بودن قیمت بلیط هواپیما و هتل‌هاست که سفری اقتصادی را برای گردشگران رقم می‌زند. بنابراین در هر فصلی از سال که به استان فارس سفر کنید، منظره متفاوت و البته زیبایی از روستای قلات شیراز را خواهید دید.

عکس های روستای قلات شیراز

آدرس روستای قلات شیراز و نحوه دسترسی به آن

فاصله قلات تا شیراز 34 کیلومتر است و این روستا در شمال غربی شیراز قرار دارد. برای بازدید از این روستا هم می‌توانید در شیراز اقامت کرده و یک روز از برنامه سفر 4 روزه به شیراز خود را به بازدید از قلات اختصاص دهید. برای این کار، باید از مرکز شهر شیراز وارد بلوار چمران شوید و به سمت شمال شهر حرکت کنید. سپس وارد بلوار میرزای شیرازی شوید و مسیر خود را تا بزرگراه دکتر حسابی ادامه دهید. پس از حدود 20 کیلومتر راندن در بزرگراه، به سمت چپ بپیچید و وارد جاده یاسوج-شیراز شوید که در ادامه، به جاده شیراز به اردکان (سپیدان) می‌رسد. مسیر خود را در همین جاده ادامه دهید تا تابلوی روستای قلات را ببینید. کمی جلوتر از دوربرگردان بپیچید تا در سمت راست خود به ورودی روستای قلات شیراز برسید.

فرهنگ و سبک زندگی در روستای قلات شیراز

گویش مردم روستای قلات به فارسی میانه و لهجه شیرازی شبیه است. مردم این روستا به برگزاری مراسم‌های و آیین‌های قدیمی پایبند هستند و در ایام نوروز، سيزده به در، چهارشنبه سوری و دهه محرم و صفر، فضای روستا حال وهوای دیگری دارد. مردم قلات در جشن‌هایی مانند عروسی‌ لباس عشاير قشقايی می‌پوشند و سازهایی مانند سرنا، ضرب، دهل یا حتی ویولن می‌نوازند. همچنین زنان واشنگ می‌خوانند که نوعی هم‌آوایی بومی برای عروسی‌ها و بسیار دلنشین و زیباست.

این روستا از گذشته بازاری قدیمی داشته و شامل یک سری دکان است که امروزه درحال بازسازی هستند. شغل اصلی مردم روستای قلات نیز دامداری، باغداری و صنايع‌دستی است که با فروش آن‌ها به گردشگران کسب درآمد می‌کنند. اگر بخواهیم از سرگرمی‌ها و بازی‌های محلی قلات بگوییم نیز باید به شش خانه اشاره کنیم که بازی کودکانه این روستاست. بزرگسالان نیز در عروسی‌ها چوب‌بازی می‌کنند و در فصل بهار با ترانه‌بازی سرگرم می‌شوند.

جاهای دیدنی قلات شیراز

یکی از لذت‌های سفر به قلات، قدم زدن در بافت روستا با کوچه‌پس‌کوچه‌های دلنشین آن است؛ به خصوص در فصل بهار که سراسر روستا پر از شکوفه‌های گیلاس می‌شود. بااین‌وصف، خود روستای قلات یکی از جاهای دیدنی شیراز است، اما داخل روستا نیز جاذبه‌های تاریخی و طبیعی متعددی دارد که می‌توانید از همهآن‌ها در مدت‌زمان کوتاهی بازدید کنید. در ادامه با چند جاذبه دیدنی روستای قلات آشنا خواهید شد:

حمام قدیمی

روستای قلات دو حمام قدیمی دارد که می‌گویند زمانی سعدی در یکی از این آن‌ها حضور داشته است. البته امروزه جز اندکی از ساختمان ویرانه این حمام باقی نمانده است.

آبشارهای قلات

نزدیک روستا چند آبشار معروف قرار دارد که دو تا از آن‌ها در ارتفاعات شرقی و بعد از باغات روستا قرار گرفته‌اند. این آبشارهای ریزودرشت در فصول پرباران سال از دل قله قلات، به نام کوه تاسک سرازیر می‌‌شوند و منبع کشاورزی منطقه هستند. همچنین آب‌وهوای مطبوع روستا نیز مرهون وجود همین آبشارهاست.

عکسی از آبشارهای قلات

رودخانه قره آغاج شیراز

رودخانه قره آغاج یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های استان فارس است که با 700 کیلومتر طول، از منابع اصلی کشاورزی و آب شرب استان محسوب می‌شود. نام این رود نیز ترکی بوده و به «چوب سیاه» یا اصطلاحا سکان ترجمه می‌شود. این رودخانه از ارتفاعات کوه تاسک سرچشمه می‌گیرد و تمامی مناطق قلات را سیرآب می‌کند تا به پایین‌دست روستا برسد.

قلعه قزل ارسلان

روی بلندای قله تاسکو در ارتفاع 3000 متری از سطح دریا، قلعه‌ای قدیمی وجود دارد. این قلعه اگرچه از دوران حاکمیت سلسله اتابکیان (در بین سال‌های 600 تا 1000 قمری) پابرجاست؛ بااین‌حال، از زمان بازسازی در دوره سلجوقیه به این نام ترکی خوانده می‌شود. این نام از روی قله قزل ارسلان گرفته شده که در زبان ترکی، قله سرخ ترجمه می‌شود. اگرچه این قلعه به ثبت ملی رسیده و جزء فهرست آثار ملی ایران به شمار می‌رود، اما متاسفانه تنها خرابه‌هایی از آن باقی مانده است.

تصویری از قلعه قزل ارسلان

آسياب های آبی

در گوشه‌وکنار روستای کهن قلات می‌توانید بقایایی از چندین آسیاب آبی را ببینید. وجود این آسیاب‌ها نمایش می‌دهد که روزگاری حجم آب رودخانه‌ها و آبشارهای این روستا بسیار زیاد بوده است.

تفر‌جگاه‌ شب شتری روستای قلات شیراز

پارک شب شتری قلات منطقه‌ای طبیعی است که در تنگه‌ای با همین نام قرار دارد. این تفرجگاه در 2.5 کیلومتری بافت قدیم روستا قرار گرفته و گل‌های وحشی زیبا و گیاهان متنوع دارویی را در دل خود جای داده است.

چشمه انجیری

پس از چشمه شب شتری، چشمه انجیری نیز یکی از زیباترین چشمه‌های روستای قلات در شیراز است. البته آب این چشمه در سال‌های و به خاطر خشکسالی‌ها، کاهش یافته؛ اما در ابتدای بهار می‌توانید آب خروشان آن را تماشا کنید و دمی را در آسایش و خنکی بیاسایید.

موزه مردم شناسی قلات

در نزدیکی قلعه قزل ارسلان، خانه‌ای قدیمی به نام «خانه موزه قلات» قرار دارد که توسط یکی از ساکنین این روستا افتتاح شده است. رامین باقی هنرمند باسلیقه و خوش‌ذوقی است که این خانه را با وسایل قدیمی شامل سازهای کهن، دوربین، انواع سکه و اسکناس، رادیو و تجهیزات گیوه‌دوزی (که شغل اصلی مردم قلات بوده) پر کرده است. قطعا شگفت‌زده خواهید شد اگر بدانید که گردشگران بین‌المملی هم به بازدید این خانه می‌روند و با سازها بداهه‌نوازی می‌کنند. در گوشه‌ای دیگر از موزه مردم‌شناسی قلات نیز نقاشی‌ها و آثار هنری مالک موزه وجود دارد. شما می‌توانید به صورت کاملا رایگان از این خانه‌موزه با معماری سنتی و گالری نقاشی درون آن دیدن کنید.

پاچنار

پاچنار نامی است که ساکنین محلی روستای قلات شیراز به 4 درخت چنار داده‌اند که در کنار یکدیگر ایستاده‌اند. در مراسمات مذهبی و آیینی مانند تاسوعا و عاشورا، مردم محلی دور این چنارها جمع می‌شوند و با برپاکردن آتش، غذای نذری می‌پزند.

کلیسای روستای قلات

کليسای قديمی روستا به نام شکوه مسیح یا تجلیل مسیح (به انگلیسی Glory of Christ) با معماری سنگی خود همیشه توجه گردشگران را جلب می‌کند. در سال‌های میانی جنگ جهانی اول و دوم، مبلغان مذهبی برای ترویج مسیحیت در این منطقه حضور پیدا کردند و کلیسای قلات را در ميان درختان بلند و کوچه‌های آرام روستا به وجود آوردند. اين کليسا که در گذشته عبادتگاه مسيحيان ساکن در روستا بوده، از کلیساهای معروف استان فارس محسوب می‌شود؛ اما امروزه به دليل مهاجرت آنان و عدم رسیدگی در حال تخریب است.

عکسی از کلیسای روستای قلات 

امامزاده آقام پینو

یکی دیگر از عجایب روستای قلات شیراز این است که مسجد و کلیسا را در کنار هم دارد؛ حال به این‌ها، امامزاده‌ای تاریخی را هم اضافه کنید. امامزاده آقام پیر نو، که در زبان محلی پینو خوانده می‌شود، یکی از محترم‌ترین مکان‌های مذهبی این روستاست که افراد زیادی به آن اعتقاد دارند.

گورستان قدیمی روستای قلات

قبرستان قلات شیراز با حکاکی‌ها و سنگ‌نراشی‌هایی که روی سنگ قبرهای قدیمی به چشم می‌خورد، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری روستای تاریخی قلات است. اگر قصد بازدید از روستای قلات و جاذبه های گردشگری متعدد آن را دارید، حتما ابتدا مقاله شیراز کجاست را بخوانید تا با راهنمای کامل سفر به این شهر تاریخی آشنا شوید.

بهشت های گردشگری فارس را بشناسید:

تخت جمشید شیراز؛ نماد تاریخ و عظمت ایران
پاسارگاد شیراز و همه چیز در مورد بازدید از آن

غذاهای محلی قلات شیراز

خوشبختانه در میان کوچه پس‌کوچه‌های روستای تاریخی قلات کافه‌ها و رستوران‌های متعددی به چشم می‌خورد که شاید به اندازه رستوران های سنتی شیراز مشهور نباشند، اما غذاها و نوشیدنی‌های محلی و خوشمزه‌ای سرو می‌کنند. اگر به این روستای زیبا در دل استان فارس رفتید، حتما ساعتی را در این کافه‌ها و رستوران‌ها بنشینید و خود را به یک وعده کشک و گردو یا کشک و پیاز میهمان کنید. کله‌پاچه و آش رشته نیز از دیگر خوراک های محلی قلات شیراز محسوب می‌شوند که در هوای پاییزی روستا، طعمی به‌یادماندنی دارند. برای میان‌وعده نیز می‌توانید بستنی سنتی با شیر تازه و محلی قلات را امتحان کنید.

سوغات قلات شیراز

همان‌طور که گفتیم، درآمد اصلی ساکنین روستای قلات فارس از باغداری و دام‌پروری تامین می‌شود. بنابراین، محصولات کشاورزی و لبنیاتی این خطه از ایران شهرت دارد. میوه‌هایی مانند گوجه‌سبز، انجیر، گردو، بادام، زردآلو، آلو، انار و انگور از معروف‌ترین سوغاتی‌های قلات شیراز هستند. همچنین فرآورده‌های لبنی قلات مانند پنیر، کره، کشک و شیر آن طعم بی‌نظیری دارند. البته اگر از شهرهای دوری مانند مشهد، بندرعباس و یا تهران به شیراز سفر می‌کنید، توصیه می‌کنیم به‌جای لبنیات، صنایع دستی این روستا را به‌عنوان سوغات شیراز ببرید.

انواع صنایع دستی مانند سبد دستباف، دولک، مَشک و وسایل چوبی در روستا ساخته می‌شود؛ اما هنر اصلی مردم بافت گیوه‌ای به نام ملکی است. همچنین گیاهانی دارویی مثل آویشن كوهی، كاكوتی، گل گاوزبان و جاشیر در پوشش گیاهی این روستا فراوان دیده می‌شود که می‌تواند سوغاتی خوب و ارزشمند باشد.

اقامتگاه روستای قلات شیراز

خوشبختانه در سال‌های اخیر علاوه‌بر کافه و رستوران، هتل‌ها و اقامتگاه‌های متعددی در بافت تاریخی روستای قلات به وجود آمده‌اند. البته باتوجه به فاصله 1 ساعتۀ قلات از شیراز، می‌توانید در بهترین هتل های شیراز اقامت کنید و به صورت یک‌روزه به قلات بروید؛ اما اگر دوست دارید شب‌مانی در روستای زیبای قلات را هم تجربه کنید، می‌توانید در یکی از اقامتگاه‌های بومگردی روستای قلات بمانید:

• هتل مونت قلات: بافت قدیم روستا، مسیر آبشار، داخل کوچه امامزاده
• اقامتگاه بومگردی کوهستان: بافت قدیم، جنب پارکینگ، داخل کوچه، سه‌کنج آخر
• اقامتگاه بومگردی مهر و ماه: بافت تاریخی روستا، پس از امامزاده، دست چپ رودخانه
• اقامتگاه بومگردی کومه: بافت قدیمی روستا، حدود 300 متر پس از عوارضی

اگر اهل کمپینگ و شب‌مانی در طبیعت هستید، بهتر است بدانید که امکان چادر زدن در طبیعت منطقه هم وجود دارد.

قیمت و ورودی روستای قلات شیراز

ورودی قلات شیراز به ازای هر خودرو حدود 10 هزار تومان است. البته این هزینه فقط مربوط به عوارض عبورومرور است و به قیمت پارکینگ مربوط نمی‌شود. بنابراین، برای پارک اتومبیل در پارکینگ نیز باید هزینه‌ای جداگانه بپردازید. اما بازدید از جاهای دیدنی روستا درحال‌حاضر رایگان است و هزینه‌ای ندارد. اطلاع از این رقم و هزینه سفر به شیراز می‌تواند برای شما در برنامه‌ریزی سفر کمک موثری باشد.

بازدید از روستای قلات در سفر به شیراز

سپاس‌گزاریم که تا انتهای این مطلب همراهمان بودید و با ما به یکی از تاریخی‌ترین روستاهای ایران به نام روستای قلات سفر کردید. اگر ساکن یکی از شهرهای اطراف شیراز هستید، می‌توانید در یک روز تعطیل بازدید از این روستای زیبا را به خود و خانواده‌تان هدیه دهید. اما اگر از دیگر استان‌های ایران رهسپار شهر نارنج و ترنج هستید، خرید بلیط هواپیما شیراز ارزان گزینه‌ای است که در عین راحتی، چندان گزاف نخواهد بود.

شما برای ما بنویسید که از این روستا چه می‌دانید؟ آیا از آن بازدید داشته‌اید؟ اگر قصد تماشای آن را دارید، مشتاق دیدن کدام بخش روستای قلات شیراز هستید؟