آرامگاه سعدی؛ گشت و گذار در سعدیه شیراز

وقتی به شیراز سفر می‌کنید، از جای‌جای آن می‌توانید بوی خوش شعر و ادب پارسی را استشمام کنید. این شهر که بزرگانی همچون حافظ و سعدی را در دل خود دارد، همیشه به عنوان یکی از بهترین مقاصد گردشگری ایران شناخته شده است. امروز قرار است به آرامگاه سعدی در شیراز سر بزنیم و از حال‌وهوای آن برایتان بیشتر بگوییم. پس اگر مسافر شیراز هستید یا به ادبیات علاقه وافری دارید، مطالعه این مطلب را غنیمت بشمارید.

سعدی شیرازی کیست؟ استاد سخن در زبان پارسی

حضرت سعدی یا همان شیخ‌الاجل خودمان شاید نیاز به معرفی نداشته باشد. همه ما روزانه اشعار او را زمزمه می‌کنیم تا مهم‌ترین درس‌های زندگی از زبان او برایمان مرور شود. سعدی که نام اصلی او ابومحمد مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرّف است، به عنوان استاد سخن در ادبیات ایران شناخته می‌شود.

درباره سال‌های تولد و مرگ او هیچ اطلاعات دقیقی در دست نیست. با این حال، تاریخ‌دانان حدس می‌زنند که او در سال‌های 585 تا 615 هجری قمری دیده به جهان گشوده و در سن 88 سالگی، یعنی در سال‌های 690 تا 695 هجری قمری، زندگی را برای همیشه بدرود گفته است.

حضرت سعدی سال‌های زیادی از عمرش را به جهانگردی و کسب علم و دانش پرداخته است. ناگفته نماند که این شاعر شیرین‌سخن، در سال‌های مهاجرتش سختی‌های فراوانی را هم از سر گذراند. او در 12 سالگی پدر خود را از دست داد و در دوره سلطنت سلطان محمد خوارزمشاهی تصمیم به ترک شیراز گرفت. حضرت سعدی به قصد کسب دانش در حوزه‌هایی همچون فلسفه، فقه، ادبیات و کلام، به کشورهای مختلفی مانند مصر، حبشه، عراق، تونس و هند سفر کرد.

از حضرت سعدی ملقب به شیخ اجل، آثار و نوشته‌های مهمی بر جای مانده است که ما بیشتر او را با همان گلستان و بوستان معروفش می‌شناسیم. جالب است بدانید که سعدی یکی از نخستین شاعر پارسی‌زبانی بود که اشعارش به زبان‌های اروپایی ترجمه و منتشر شد.

آرامگاه سعدی کجاست؟

آرامگاه سعدی (Saadi Tomb) یکی از بهترین جاهای دیدنی شیراز است که علاقه‌مندان به شعر و ادب پارسی، برای بازدید از آن شور و اشتیاق بسیاری در دل دارند. این آرامگاه در اواخر عمر سعدی خانقاه او بوده و بعد از مرگش، او را در همین مکان به خاک می‌سپارند. در حال حاضر مقبره سعدی گنجینه‌ای از یادگاری‌ها و آثار فرهنگی و ادبی این شاعر بزرگ را در دل خود دارد.

آرامگاه سعدی که به سعدیه شیراز هم شناخته می‌شود، در منطقه 3 شیراز و در جوار باغ دلگشا جا خوش کرده است. این جاذبه با احتساب تمام باغات سرسبزی که اطرافش را محاصره می‌کند، مساحتی بالغ بر 7 هزار و 700 متر مربع دارد و از زیربنایی حدود 261 متر مربع برخوردار است.

موقعیت جغرافیایی آرامگاه سعدی روی نقشه گوگل

تاریخچه آرامگاه سعدی و قدمت بنای آن

سعدیه شیراز تاریخ پر فراز و نشیبی دارد که احتمالا شنیدن آن برای کسانی که اهل شعر و ادب هستند و از مرور تاریخ حظ فراوان می‌برند، لذت‌بخش و دلچسب خواهد بود. در ادامه همراه ما باشید تا از تاریخچه ساخت این مقبره زیبا بیشتر برایتان بگوییم.

ساخت اولیه آرامگاه سعدی

همان‌طور که در بخش قبلی هم اشاره کردیم سعدیه خانقاه او در دوران زندگی‌اش بود که بعد از مرگ تبدیل به آرامگاه این شاعر بزرگ شد. نخستین بار این شمس‌الدین محمد صاحب‌دیوانی، وزیر اباقا خان، بود که در قرن هفتم دستور ساخت مقبره‌ای بر فراز قبر سعدی را صادر کرد. جالب است بدانید که طبق اطلاعات موجود در برخی از منابع، در این دوران مردم لباس‌های خود را در حوضچه‌های مرمرین این بنا با آب شستشو می‌دادند؛ زیرا معتقد بودند آب این حوض شفابخش است.

ویرانی و مرمت آرامگاه سعدی

تاریخ اولین ویرانی مقبره سعدی به سال 998 هجری قمری بازمی‌گردد. در این سال یعقوب ذوالقدر، حاکم استان فارس، برای اینکه قدرت خود را به رخ شاه عباس صفوی بکشد، دستور ویرانی مقبره را صادر کرد. کریم خان زند در سال 1187 هجری قمری با ساخت عمارتی ملوکانه بر فراز مقبره سعدی، دوباره شکوه و آبادانی این بنا را به آن بازگرداند.

تاریخ دومین ویرانی مقبره به دوره قاجار بازمی‌گردد. در این دوره، سعدیه در شیراز به دستور یکی از علمای شیعه و به دلیل انتساب سعدی به مذهب تسنن، ویران شد. علی‌ اکبر قوام‌الملک شیرازی دومین کسی بود که با ایجاد مرمت‌های فراوان، به مقبره سعدی حیات دوباره بخشید. در این دوره قوام‌الملک سنگی را که روی آن اشعار سعدی در مدح پیامبر حک شده بود، تهیه و بر مزار سعدی نصب کرد.

ناگفته نماند که این آرامگاه در دوره قاجار بارها توسط اشخاصی همچون فتحعلی خان صاحب‌دیوان و حبیب‌الله خان قوام‌الملک مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.

عکس آرامگاه سعدی

ساخت آرامگاه سعدی به شکل کنونی

با تشکیل شعبه انجمن آثار ملی در شیراز، در سال 1324 خورشیدی ایده احیا و ساخت سعدیه مطرح شد. در سال 1328 خورشیدی نیز طراحی جدید و امروزی این مقبره توسط مهندس محسن فروغی و مهندس علی صادقی، شکلی کاملا رسمی به خود گرفت. 3 سال بعد یعنی در سال 1331 خورشیدی، این مقبره با حضور دکتر محمود حسابی افتتاح شد.

پلان و معماری آرامگاه سعدی

مهندس محسن فروغی، معمار و طراح آرامگاه سعدی در شیراز، این بنا را با الهام از معماری سنتی ایرانی و با اقتباس از شکل ظاهری کاخ چهلستون اصفهان ساخته است. ساختمان مقبره از بیرون نمایی مکعبی‌شکل دارد. اما به فضای داخلی این مقبره که قدم بگذارید، با بنایی هشت‌ضلعی مواجه خواهید شد. بد نیست بدانید که بنای اصلی را دو ایوان عمود بر هم تشکیل می‌دهند.

شاکله اصلی این بنا را سنگ‌های سفید از جنس مرمر، سنگ تراورتن و کاشی‌کارهای مزین به طرح‌ و نقش‌های مختلف تشکیل می‌دهد. بر فراز آرامگاه نیز گنبدی لاجوردی از جنس کاشی فیروزه خودنمایی می‌کند. در مقابل آرامگاه، هشت ستون از سنگ گرانیت قرمز وجود دارد که به دلیل رنگ خاص خود، جلوه‌ای دیگر به مقبره سعدی می‌بخشد. مقبره سعدی درست در مرکز هشت‌ضلعی قرار دارد. در تمام اضلاع این بنا، کتیبه‌هایی مزین به اشعار گلستان، بوستان، بدایع و طیبات شیخ‌الاجل به چشم می‌خورد که به خط خوش ابراهیم بوذری نگاشته شده است.

در سمت چپ مقبره، رواقی با هفت طاق وجود دارد که اگر آن را ادامه بدهید، به مقبره شوریده شیرازی می‌رسید. مقبره این شاعر در اتاقی مجزا که در سردر آن کتیبه‌ای نصب شده، قرار دارد. با خواندن این کتیبه می‌توانید شناخت نسبتا جامعی از شوریده شیرازی پیدا کنید. 

محوطه‌ای به وسعت 10 هزار و 395 متر مربع، فضای بیرونی مقبره سعدی را تشکیل می‌دهد. گل‌کاری‌ها و درخت‌کاری‌های موجود در این فضا کاملا به سبک ایرانی انجام شده است و همین امر سبب می‌شود تا فضای بیرونی آرامگاه، زیبایی و طراوت خاصی داشته باشد.

همچنین در مرکز حیاط آرامگاه، دو حوض مستطیلی‌شکل در دو جهت شمالی و جنوبی و حوض سومی در ضلع شرقی-غربی به چشم می‌خورد.

عکس از آرامگاه سعدی شیراز

دیدنی های داخل آرامگاه سعدی

برای گشت‌وگذار در مقبره سعدی، لازم است که زمان زیادی از برنامه‌تان را خالی بگذارید. این جاذبه در دل خود دیدنی‌های بی‌شماری دارد که در ادامه به شرح و تفصیل هریک خواهیم پرداخت.

حیاط و محوطه سعدیه

حیاط‌ها عنصر ثابت در معماری سنتی ایرانی هستند که با حضور خود به هر بنایی صفا و آرامش می‌بخشند. همان‌طور که گفتیم، گل‌کاری زیبای حیاط و وجود حوض‌های مستطیلی‌شکل، به این بنا فضایی کاملا بهشتی بخشیده است.

مقبره سعدی شیرازی

حوض سکه

احتمالا شما هم داستان سکه انداختن در حوض را شنیده‌اید. این باوری قدیمی میان مردم شیراز است که معتقدند با انداختن سکه در حوض مقابل ایوان اصلی بنا، آرزوهایشان برآورده می‌شود. البته این سنت قدیمی با خشک شدن آب حوض از رونق افتاده است.

حوض ماهی

در ضلع چپ سعدیه، حوضی به وسعت 30 متر مربع با نام حوض ماهی وجود دارد که شیرازی‌ها برای آن احترام و تقدس خاصی قائل هستند. در گذشته، مردم آب این حوض را برای شفا یا باطل کردن سحر و جادو به خانه‌های خود می‌بردند.

گفته می‌شود که استاد تیرانداز طراحی کاشی‌کاری‌های حوض ماهی آرامگاه سعدی را بر عهده داشته است.

قنات سعدیه

آب حوض ماهی از همین قناتی که قصد معرفی آن را داریم، تامین می‌شده است. این قنات که قدمت آن به 1500 سال قبل بازمی‌گردد، منبع اصلی تامین آب کشاورزی در شیراز قدیم بوده است. امروز از این جاذبه تنها قناتی خشک به‌جا مانده است.

نمای اصلی آرامگاه

اگر به آرامگاه سعدی از بالا نگاه کنید، دو ایوان عمود بر هم را مشاهده خواهید کرد که تمامی اضلاع آن مزین به اشعاری از سعدی بزرگ هستند. نبض تپنده سعدیه همین بنای اصلی است که تصویر آن پشت تمام اسکناس‌های 10 هزار تومانی رویت می‌شود.

آرامگاه سعدی از بالا

کتابخانه

از دیگر دیدنی‌های مهم سعدیه، کتابخانه آن است که با بیش از 18 هزار جلد کتاب در بیش از 15 هزار عنوان، بهشت عاشقان شعر و ادبیات پارسی است. این کتابخانه در سال 1351 خورشیدی در ضلع غربی سعدیه بنا شد.

فضای داخلی آرامگاه

فضای شاعرانه و زیبای داخل مقبره، نفس‌ها را در سینه حبس می‌کند. در فضای هشت‌ضلعی این بنا، به هر طرف که رو کنید، با کتیبه‌ای مزین به اشعار معروف حضرت سعدی روبه‌رو خواهید شد.

تصویر آرامگاه سعدی

ایوان

ورودی آرامگاه سعدی با ایوانی مزین شده به هشت ستون، یادآور چهلستون اصفهان، همراه است. سنگ گرانیت قرمزرنگ و کتیبه‌هایی که دورتادور این ایوان را محاصره کرده‌اند، هر گردشگری را به وجد می‌آورند. بد نیست بدانید که ورودی مجموعه سعدیه درست مقابل ورودی آرامگاه قرار دارد. روی درب ورودی، بیت زیر از حضرت سعدی توجه‌ها را به خود جلب می‌کند:

«ز خاک سعدی شیراز بوی عشق آید، هزار سال پس از مرگ او گرش بویی»

مقبره سعدی

عمارت هشت‌ضلعی سعدیه را مقبره حضرت سعدی زینت می‌بخشد. این مقبره درست در مرکز هشت‌ضلعی و روبه‌روی ایوانی باصفا قرار دارد. سنگ قبر این مقبره، از جنس سنگ سرخ‌رنگ سماق است که توسط علی اکبرخان قوام الملک شیرازی روی مقبره بنا شده است.

مقبره شوریده شیرازی

بعد از زیارت شیخ‌الاجل، به دیدار شوریده شیرازی بروید که مقبره او در فاصله چند قدمی از سعدی بزرگ قرار دارد. شوریده شیرازی از شاعران به‌نام دوره قاجار بود که به دلیل بیماری آبله، در کودکی بینایی خود را از دست داد.

اشعار سعدی در گوشه گوشه های آرامگاه او

اگر تا اینجای مطلب همراه ما بوده‌اید، احتمالا مشتاق هستید تا اشعار حک شده روی بخش‌های مختلف مقبره سعدی برایتان بگوییم. این مقبره هشت کتیبه دارد که قدیمی‌ترین آن متعلق به دوره کریم خان زند است. این کتیبه در اثر سانحه شکسته شد و بعدها طی خاک‌برداری برای احیای دوباره آسفالت خیابان، از دل خاک بیرون آمد. شعر حک شده روی این کتیبه چنین است:

«الهی به عزت که خوارم مکن، به ذل گنه شرمسارم مکن»

کتیبه دوم این بنا در ضلع غربی آرامگاه جا خوش کرده که مزین به بیت زیر است:

«خوش است عمر دریغا که جاودانی نیست، پس اعتماد بر این چند روز فانی نیست»

روی کتیبه سوم در ضلع شمال شرقی بنا، ابیاتی از بوستان سعدی حک شده که معروف‌ترین آن بیت زیر است:

«الا ای که بر خاک ما بگذری، به خاک عزیزان که یاد آوری»

برای خواندن ابیات گلستان، باید به سمت ضلع جنوب شرقی مقبره رو برگردانید. کتیبه موجود در این قسمت مزین به قطعه زیر است:

«یاد دارم که با کاروان همه شب رفته بودم...»

روی پنجمین کتیبه، غزلی از بدایع حک شده است. این کتیبه در ضلع جنوب غربی قرار دارد:

«ای صوفی سرگردان در بند نکونامی، تا درد نیاشامی زین درد نیارامی»

کتیبه موجود در ضلع شمال غربی، بازدیدکنندگان را به اشعاری ناب از قصاید و طیبات سعدی مهمان می‌کند. مطلع این قصیده، بیت زیر است:

«خاک من و توست که باد شمال، می‌برد سوی یمین و شمال»

«به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست، عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست»

در ضلع شرقی نیز 12 بیت از قصاید سعدی روح گردشگران را تازه می‌کند که مطلع آن بیت زیر است:

«بسی صورت بگردیده است عالم، وز این صورت بگردد عاقبت هم»

در نهایت، روی سنگ قبر سعدی می‌توانید آخرین کتیبه موجود در این بنا را مشاهده کنید. روی این کتیبه، بیت زیر با خط نستعلیق حک شده است:

«کریم السجایا، جمیل ‌الشیم، نبی البرایا، شفیع الامم»

بهترین زمان و ساعت بازدید از سعدیه شیراز

ناگفته پیداست که بهار و به‌خصوص ماه اردیبهشت، فصل سفر به شیراز و بازدید از جاذبه‌های دیدنی این شهر است. این مجموعه همه‌روزه از ساعت 7 صبح تا 12 شب میزبان گردشگران است.

اگر می‌خواهید سعدیه را در خلوتی ملاقات کنید، بهتر است ساعات ابتدایی روز یا شب‌ها را برای گردش در این مقبره انتخاب کنید.

عکس سعدیه

آدرس و نحوه رسیدن به آرامگاه سعدی

سعدیه در ضلع شمال شرقی شیراز، در بلوار بوستان و در چند قدمی باغ دلگشا قرار دارد. فاصله ارامگاه سعدی تا آرامگاه حافظ چیزی حدود 4/3 کیلومتر است.

برای دسترسی به این مجموعه گردشگری با خودرو شخصی کافی است راهی بلوار بوستان شوید. در نزدیکی آرامگاه سعدی، پارکینگ‌های عمومی متعددی وجود دارد که می‌توانید خودرو خود را در یکی از آن‌ها پارک کنید.

خط 2 مترو شیراز و اتوبوس‌های شهید دستغیب-بلوار نارنجستان نیز دسترسی شما به این جاذبه را سهولت می‌بخشند. اگر از اتوبوس استفاده می‌کنید، باید در ایستگاه سعدیه توقف کنید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو شیراز به سعدیه هم ایستگاه ولیعصر است.

قیمت بلیط مقبره سعدی و نحوه خرید آن

هزینه ورودی به سعدیه برای هر نفر 20 هزار تومان است. برای خرید بلیط آرامگاه سعدی می‌توانید به شکل حضوری هم اقدام کنید. باجه فروش بلیط این جاذبه، درست در کنار درب ورودی آرامگاه قرار دارد.

روز بزرگداشت سعدی در تقویم خورشیدی

در سال 1332، علی‌ اصغر حکمت بعد از نصب مجسمه سعدی در سعدیه، روز یازدهم اردیبهشت را به عنوان روز سعدی در تقویم ایرانی اعلام کرد. این روز در سال 1381 توسط مرکز سعدی‌شناسی به یکم اردیبهشت تغییر پیدا کرد. حالا هر سال مصادف با یکم اردیبهشت، جشن‌ها و مراسم مختلفی به یاد حضرت سعدی در جای‌جای کشور برگزار می‌شود.

تصاویر آرامگاه سعدی

تفریحات جذاب گردشگران در سعدیه شیراز

بازدید از مقبره سعدی خود به تنهایی برای اهالی شعر و ادبیات جذاب و لذت‌بخش است. اما اگر به دنبال تفریحات متفاوتی در این مجموعه هستید، باید بگوییم که اطراف و پشت آرامگاه سعدی را باغی دلگشا محاصره می‌کند که قدم زدن میان درختان بلندقامت و گیاهان متنوع آن، می‌تواند روحتان را جلا ببخشد.

از دیگر تفریحات جذاب شما در این مجموعه، غرق شدن در دنیای اشعار شیرین و دلچسب حضرت سعدی خواهد بود. به هر بخشی از سعدیه که سر بزنید، بیتی از شیخ‌الاجل شما را حسابی به فکر فرو خواهد برد.

جاهای دیدنی نزدیک آرامگاه سعدی در شیراز

حتما می‌دانید که دیدنی‌های شیراز فقط به مقبره سعدی ختم نمی‌شود. در اطراف آرامگاه شیخ‌الاجل، دیدنی‌های دیگری جا خوش کرده‌اند که بازدید از هرکدام از آن‌ها، تجربه‌ای دلپذیر از سفر به شیراز را برایتان رقم خواهد زد.

این جاهای دیدنی عبارتند از:

• باغ دلگشا: باغی با زیبایی‌های منحصربه‌فرد که به سه دوره ساسانیان، صفویان و قاجاریان تعلق دارد.

• باغ جهان‌نما: از جهان‌‌نما به عنوان قدیمی‌ترین باغ شهر شیراز یاد می‌کنند.

• آرامگاه حافظ: حافظیه مهم‌ترین و باشکوه‌ترین دیدنی شهر شیراز محسوب می‌شود. نکته مثبت ماجرا اینجاست که فاصله آرامگاه سعدی تا حافظ چندان زیاد نیست.

• موزه سنگ هفت‌تنان: این موزه، باغی دلگشا با قدمتی دیرینه است که در آن 7 مقبره وجود دارد.

• دروازه قرآن: دروازه‌ای باشکوه با معماری کاملا ایرانی اسلامی که دیدن آن خالی از لطف نیست.

• آرامگاه خواجوی کرمانی: معماری منحصربه‌فرد این آرامگاه در کنار سه غاری که در جوار این آرامگاه به چشم می‌خورد، گردشگران را شگفت‌زده می‌کند.

باغ دلگشای شیراز

بهترین هتل های نزدیک به مقبره سعدی

شیراز هتل‌های درخشان و درجه‌یکی دارد که هرکدام اقامتی رویایی را برای مسافران این شهر رقم می‌زنند. اگر می‌خواهید اقامتی نزدیک به مقبره سعدی را تجربه کنید، بهترین هتل های شیراز که نزدیک مقبره سعدی هستند، می‌توانند گزینه هوشمندانه‌ای باشند:

• هتل جهانگردی شیراز: 9/1 کیلومتر

• هتل رویال شیراز: 3/3 کیلومتر

• هتل ارگ: 6/3 کیلومتر

یک وعده غذای شیرازی در رستوران های اطراف سعدیه

بعد از گشت‌وگذار در دنیای شعر و ادب پارسی، خودتان را به یک وعده غذای جانانه شیرازی دعوت کنید. از بهترین رستوران‌هایی که در اطراف مقبره سعدی در شیراز جا خوش کرده‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رستوران هفت ستاره

• رستوران موزه زرنگار

• رستوران سنتی سرای مهر

• رستوران خانه پدری

• رستوران سنتی شرزه

• رستوران سنتی وکیل

• رستوران سنتی چهره‌نگار

آرامگاه سعدی؛ گل سرسبد دیدنی‌های شیراز

لعاب و رنگ آرامگاه سعدی در تصاویر گوگل، هر گردشگری را برای یافتن بهترین زمان سفر به شیراز ترغیب می‌کند. این آرامگاه زیبا نه فقط با معماری جذاب، که با دنیایی از اشعار شیرین و دلچسب، روح هر گردشگری را تازه می‌کند. اگر هنوز برای سفر به شیراز برنامه ندارید، توصیه می‌کنیم سری به سایت تریپ بزنید و با خرید تور شیراز یا بلیط هواپیما شیراز، خودتان را به بهشتی‌ترین نقطه ایران دعوت کنید.