قنات زارچ یزد

به روز رسانی: 04 دی ، 1400 جاذبه های گردشگری

حجیم ترین قنات جهان به نام قنات زارچ در استان یزد واقع شده است. این قنات ۱۰۰ کیلومتر طول دارد و یکی از دیدنی ترین مکان های یزد است.
تحقیق در مورد قنات زارچ نشان می دهد که قدمت آن به دوران پیش از اسلام یعنی حدود 3 هزار سال پیش برمی ‌گردد، قدیمی ‌ترین قنات در جهان است، و همچنین روش باستانی آبرسانی به مناطق خشک یزد را به وجود آورد.
قنات زارچ شریان حیات بخش شهر زارچ یزد است. قنات زارچ بود که با تامین عنصر حیاتی آب در اختیار مردم و کشاورزان، این منطقه را قابل سکونت کرد. این سیستم ها در زمان خود بسیار پیشرفته هستند، هنوز آب بسیاری از مناطق را بدون استفاده از یک پمپ هیدرولیک یا فناوری الکتریکی تامین می کنند.
قنات زارچ 2115 کانال فرعی دارد و با تمام شاخه های آن، کل برد آن بیش از 100 کیلومتر است. چاه اصلی آن به عمق 85 متر می رسد و نه تنها قدیمی ترین، بلکه طولانی ترین قنات ایران است.
قنات زارچ یزد با انتشار 25 لیتر آب در ثانیه، در حال حاضر آب بیش از 800 خانواده کشاورز را تامین می کند. از نظر تولید، این رقم به 25 هکتار انشعاب باغ فرعی می رسد که 400 هکتار سطح زیر کشت را تامین می کند.
در چهلمین نشست کمیته یونسکو که در سال 2016 در استانبول ترکیه برگزار شد، قنات زارچ به عنوان میراث جهانی رسمی یونسکو به ثبت رسید.

عکس قنات زارچ یزد

ویژگی های قنات زارچ

از زمان قدیم در ایران، قنات ها برای هزاران سال برای تامین آب بیابان های خشک در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گرفتند. آن‌ها هوشمندانه از مخازن آب زیرزمینی کوه‌ها استفاده می کردند و آن‌ها را از طریق کانال‌هایی با شیب پیوسته به سراسر شهرهدایت می‌کردند.
میله های قنات زارچ در مسجد جامع یزد قرار دارد که نشان دهنده این است که پیش از ورود اسلام این قنات وجود داشته است، و خود مسجد جامع در حریم این قنات ساخته شده است.
میله های موجود در مسجد در واقع برای پر کردن آب انبار وسیع زیر مسجد بوده است تا اینکه نمازگزاران مسجد بتوانند از طریق پایاب برای وضو گرفتن در مسجد از آب قنات زارچ استفاده کنند.
از ویژگی‌ های قنات زارچ می ‌توان به مربع بودن چاه‌ های آن در مقایسه با سایر همتایان آن که سطح مقطع دایره‌ ای دارند، اشاره کرد. همچنین سابقه حفر این گونه چاه ها به زمان زرتشتیان می رسد.
مدیریت نگهداری، تقسیم و توزیع آب بر عهده شورای قنات زارچ است. همچنین شورای قنات یک نفر را به عنوان نماینده تام الاختیار به مدت یک سال برای جمع آوری قنات های خودیاری از کلیه مالکان و چاربین ها معرفی می کند.
ناگفته نماند که قنات جزء لاینفک فرهنگ و تمدن ایرانی باستان بوده است. قنات‌ ها بعداً در خارج از ایران و به کشورهای همسایه مانند افغانستان از غرب تا مصر گسترش یافتند و هنوز هم در بسیاری از کشورهای با آب و هوای بیابانی خشک استفاده می ‌شوند.

مسیر قنات زارچ یزد

مسیر قنات زارچ یزد

منبع اصلی قنات زارچ نزدیک روستای فهرج است. همچنین پس از ورود به روستاهایی مانند خویدک، دهنو و اکرمیه به شهر یزد، از محله های مختلف شهر از جمله میدان امیر چقماق نیز می گذرد، و پس از عبور از مسجد جامع شهر یزد از آنجا خارج می شود و به سمت زارچ حرکت می کند.
قنات زارچ سه شاخه مجزا دارد شیرین، شور و ابراهیم خویدکی می باشد، همچنین تعداد چاه های حفر شده در طول این سه شاخه بیش از 1000 حلقه برآورد شده است. این قنات در نوع خود بی نظیر است.
قنات زارچ یزد حدودا 60 پله دارد که دسترسی به آب قنات را فراهم می کند. علت شوری آب شاخه این است که چاه اصلی در محدوده آب شور قرار دارد و آب آن نامطلوب تر از دو شاخه دیگر و به اصطلاح شوراست.
شاخه های شیرین و ابراهیم خویدکی شاخه های قنات زارچ را خشک کردند. اکنون تنها شاخه شور به طول 72 کیلومتر در حال آبیاری است.
ضمنا میزان آبیاری این شاخه در بالای قنات 60 لیتر در ثانیه است. همچنین 800 خانوار کشاورزی از آب قنات زارچ استفاده می کنند. بنابراین تعداد مالکان این قنات 10 نفر و زمین زیر کشت 40 هکتار است. برای اطلاع از بلیط هواپیما یزد می توانید به سایت تریپ مراجعه کنید.

میرابهای قنات زارچ

دو نفر از سوی شورای قنات به عنوان میراب به مدت یک سال برای توزیع و تقسیم آب قنات انتخاب شده اند. یکی در محل سرچشمه اصلی و دیگری درمحل توده زارچ می باشند، همچنین میراب با مراجعه به ادارات آب برنامه و میزان مالکیت هر نفر و نوبت آب هر محله را به کشاورزان تحویل می دهد.
این برنامه نشان می دهد سرچشمه زارچ شش روز و محل توده زارچ نه روز آب دارد، به دستمزد میراب ها سدها گفته می شود.
تا نیم قرن پیش میزان آبدهی قنات زارچ بیش از 150 لیتر در ثانیه بود، اما به دلیل حفر بی رویه چاه های عمیق و نیمه عمیق در حریم قنات زارچ آب آن نیز به شدت کاهش یافته است.

تأثیر توسعه یزد بر قنات

ساخت و سازها در نزدیکی قنات، قرار دادن لوله های فاضلاب در برخی مناطق در دالان قنات زارچ مشکلات زیادی همچون ریزش سقف و دیوار قنات ها و چاه ها را برای این قنات باستانی ایجاد کرده است.
علاوه بر این، هم اکنون نیز در 30 کیلومتری قنات زارچ که از زیر شهر یزد می برخی از منازل مسکونی فاضلاب خود را به داخل قنات هدایت کرده اند. ضمن اینکه با تمهیداتی این مشکل به حداقل رسیده اما همچنان ادامه دارد. همچنین هدایت فاضلاب به قنات حتی باعث ایجاد گاز دی اکسید کربن در قنات شده است.
هر قنات معمولاً از یک تونل تقریباً افقی برای جمع آوری آب از منبع آب زیرزمینی ساخته می شود. اینجاست که گردشگران می توانند شاهد فناوری باستانی ایرانی باشند که انقلابی در بیابان نشینی و توسعه تمدن منطقه ایجاد کرد. بلیط ارزان قیمت را از ما بخواهید.

زارچ یزد نقشه

ورودی قنات زارچ

این قنات در شهر کوچک زارچ واقع شده و در 60 کیلومتری شمال شهر یزد قرار دارد. هزینه ورودی برای مسافرانی که علاقمند به بازدید این قنات، از نزدیک را دارند مبلغ 15 هزار تومان می باشد.
به گفته یونسکو، قنات ها گواهی استثنایی بر سنت های فرهنگی و تمدن در مناطق بیابانی با آب و هوای خشک ارائه می دهند. تقریباً تمامی بازدیدکنندگان، مسافران، گردشگران و علاقه مندان به ایران و فرهنگ ایرانی، قنات های ایران را دیده اند. فهرست میراث جهانی یونسکو در مجموع لیست قنات های یزد یازده قنات را تحت عنوان قنات ایرانی ثبت کرده است. در تاریخ 16 تیر 1384 با شماره 14830 قنات زارچ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.