همه‌چیز درباره غار کلماکره لرستان

برای خواندن ماجرای غار کلماکره بیایید کمی تخیل کنیم. چشم‌هایتان را ببندید و تصور کنید که یک فرد روستایی هستید. روزی مثل همه روزها از خواب بیدار می‌شوید؛ خودتان را در زندگی عادی همیشگی غرق می‌کنید؛ برای چوپانی، چیدن علف‌های کوهی یا شکار به کوهستان می‌روید. کم‌کم در مسیری قرار می‌گیرید که قبلاً آن را ندیده‌اید و در میانه راه، ناگهان همه‌چیز عوض می‌شود! یک غار عجیب را روبه‌روی خودتان می‌بینید. تصمیمتان چیست؟ آیا وارد آن مکان اسرارآمیز می‌شوید؟
در این مقاله، قرار است که به قصه کشف این غار و وقایع بعد از آن بپردازیم. با ما همراه باشید.

داستان غار کلماکره

این غار تاریخی یکی از غارهای رازآلود ایران و جهان به شمار می‌رود که در استان لرستان، شهرستان پل‌دختر قرار دارد. در زبان لُری، «کَل» به معنای بز کوهی، «ما» به معنی جایگاه و «کَره» به معنای درخت انجیر وحشی است. درنتیجه، کلماکره یعنی جایی که بز کوهی در آن استراحت می‌کند و توسط درخت یا درخت‌های انجیر وحشی پوشیده شده است. فراموش نکنید که درخت و بز نقش‌هایی اساطیری هستند که در قالی‌های ایرانی به خوبی به تصویر کشیده شده‌اند.

قدمت غار کلماکره به هزاران سال پیش می‌رسد. مساحت آن حدوداً ۴۰۰۰ متر مربع و ارتفاعش از سطح دریا، حدوداً ۶۵۰ متر است. در سال ۱۳۶۸، این غار همراه با اشیاء باستانی‌اش که بیش از ۲۰۰۰ (بنابر برخی منابع، ۵۰۰۰) قطعه تخمین زده شده‌اند، به شکلی که پایین‌تر برایتان خواهیم گفت، کشف شد.

رمزگشایی‌ اشیا غار کلماکره نشان می‌دهد که به دوران ماقبل هخامنش، یعنی عیلام نو تعلق دارند. محققان و کارشناسان بر این باورند که این ابزار و اشیاء، هدایا یا میراث پادشاهان گذشته بوده‌اند و این غار، مخفیگاهی برای نگهداری آن‌ها بوده است. برخی نیز از قبیله‌ای به نام کاسیان نام می‌برند و اشیای غار را به آن‌ها نسبت می‌‌دهند.

به‌هرحال، آن اشیاء باستانی به هر دوره‌ای تعلق داشته باشند و به هر دلیلی در آنجا قرار گرفته باشند، مهم این است که حالا از آن ۲۰۰۰ قطعه، فقط ۱۰درصدشان در موزه‌های ایران نگهداری می‌شوند. باقی آن‌ها یا در موزه‌های خارج از کشور یا در مجموعه‌های شخصی هستند. اما چرا؟ چه بلایی بر سر این غار آمد؟!

تصویری از غار کلماکره

غار کلماکره چگونه کشف شد؟

همان‌طور که گفتیم، این غار در سال ۱۳۶۸ کشف شد. به گفته محلی‌های منطقه، شخصی به نام «عزیز» که از بومیان پل‌دختر بوده، روزی به‌شکلی کاملاً اتفاقی این غار را پیدا می‌کند. عزیز به‌دنبال یک شکار بوده و بعد از جستجوهای فراوان، به‌جای شکارش با غاری پر از گنج مواجه می‌شود.

اما خود عزیز در مستند غار کلماکره چیزهای دیگری تعریف کرده است. عزیز در این مستند می‌گوید که غار را از سال ۱۳۵۰ می‌شناخته. او گاهی با عمویش به شکار می‌رفته و بارها از کنار این غار رد شده است. در آن زمان، او کلماکره را صرفاً به چشم یک استراحتگاه یا مخفیگاهی برای شکارهایش می‌دیده و بارها از عمویش درخواست کرده که وارد غار شوند و شکارها را گیر بیندازند؛ اما عموی عزیز از رفتن به درون غار می‌ترسیده و از حضور جن و پری در آنجا حرف می‌زده است.

یک روز که عزیز، خودش بوده و خودش و مشغول شکار پرنده، متوجه می‌شود که طعمه‌اش به درون غار می‌رود. او بالاخره دلش را به دریا می‌زند، حرف‌های عمو را نادیده می‌گیرد و وارد غار می‌شود. همان‌طور که آرام آرام به دنبال شکارش می‌گشته، ناگهان او را می‌بیند که در گوشه‌ای از غار پناه گرفته. عزیز به‌سرعت شلیک می‌کند و پرنده فراری می‌شود؛ اما ناگهان باران سکه‌های غار کلماکره او را غافلگیر می‌کند. عزیز به‌جای پرنده، به کوزه‌ای که در بالای سرش قرار داشت شلیک کرد و ناگهان تمام دنیایش از این رو به آن رو شد. او فکر کرد که لطف خدا شامل حالش شده و قرار است که ثروتمند شود؛ اما اصلاً به عواقب ماجرا فکر نکرده بود.

طبق گفته‌های خودش، او به‌دلیل ناآگاهی و کم‌سوادی‌اش نمی‌دانسته که با چه میراث عظیمی مواجه شده است. عزیز تا چند سال بعد از کشف سکه‌های باستانی، ماهی یک بار به غار سر می‌زد و در تلاش بود که به بخش‌های دورتر غار هم دسترسی پیدا کند؛ اما فضای مخوف غار و صداهایی که در آن می‌پیچید، همیشه او را فراری می‌داد.

سرانجام او مسئله را با پسرعمه‌اش در میان می‌گذارد. آن دو باهم ماجراجویی در داخل غار را آغاز می‌کنند و بعد از مدتی موفق می‌شوند که تمامی 4 تالار غار را کشف کنند. با اینکه قرار بود این راز بین خودشان بماند و گنج غار کلماکره را برای خودشان نگه دارند؛ اما بالاخره در سال ۱۳۶۸، راز غار کلماکره به گوش دیگران هم می‌رسد. قاچاقچیان عتیقه و آدم‌هایی از گوشه و کنار ایران، جای غار را پیدا می‌کنند و دست به دزدی و غارتگری و تخریب غار می‌زنند. این وضعیت تا جایی ادامه پیدا می‌کند که تقریباً تمام وسایل درون غار ناپدید می‌شود و مقدار بسیار کمی از آن‌ها برای میراث فرهنگی باقی می‌ماند.

میراث فرهنگی در آن سال‌ها به‌تازگی کار خودش را آغاز کرده بود و هنوز وجهه خوبی در کشور نداشت؛ بنابراین نمی‌توانست به شکلی که باید اعمال قدرت کند. این اتفاق سبب شد که بخش عظیمی از این میراث ارزشمند را از دست بدهیم. در حال حاضر، ۹۰ درصد این اشیا در خارج از ایران و در موزه‌هایی مانند لوور، متروپولیتن، موزه لندن و حتی موزه میهوی ژاپن قرار دارند. بسیاری از آن‌ها هم در مجموعه‌های شخصی و توسط افراد عادی نگهداری می‌شوند.

عکسی از غار کلماکره

سرنوشت عزیز غار کلماکره

عزیز را که قطعاً به‌خاطر دارید! همان کاشف غار کلماکره. او به همراه پسرعمه‌اش توانست اشیاء بسیار زیادی را از غار بیرون بکشد. اگرچه این دو نفر دوست داشتند گنجینه‌های غار را برای خود بردارند؛ اما درنهایت هر دوی آن‌ها دستگیر شدند و به سزای عمل ناآگاهانه‌شان رسیدند. هرچند پای افرادی را به غار باز کردند که در نهایت چیزی از گنج‌ها و سکه های غار کلماکره باقی نگذاشتند!

درحال‌حاضر از مجموعه‌های درون غار فقط ۱۰‌درصد، یعنی ۲۰۰ شیء در ایران باقی مانده که در موزه‌هایی مانند ایران باستان تهران، موزه فلک‌الافلاک خرم‌آباد، موزه ایلام و موزه تبریز نگهداری می‌شود. از این تعداد ۱۱۴ عدد در موزه ایران‌باستان قرار دارد.

گرانترین اشیاء کشف شده از غار کلماکره

غار کلماکره یک غار آیینی و محل نیایش پیروان میترایی بوده است. اشیا گرانبهایی که از درون این غار به دست آمده، مربوط به سده 7 و 8 قبل از میلاد و دوران عیلامیان است. این آثار نشان از شاهان ناشناخته ای دارد که بعدها کشف شدند.

از مشهورترین و ارزشمندترین اشیاء کشف‌شده در این غار می‌توان به جام شیردال که به سلطان کلماکره هم معروف است، اشاره کرد. این جام تا سال ۱۳۹۲ در آمریکا بود و به‌عنوان یکی از آثار باستانی کشور سوریه شناخته می‌شد؛ اما بعد از تحقیقات سه کارشناس آمریکایی، مشخص شد که چندین سال قبل از پل‌دختر به سرقت رفته است. درنتیجه جام شیردال در سال ۱۳۹۲ به ایران برگردانده شد.

از دیگر آثار گران کشف‌شده در این محوطه باید به مجسمۀ عقاب نقره‌ای و شکار خرگوش اشاره کنیم. این عقاب که با ظرافت بسیار زیادی ساخته شده، بال‌های خود را باز کرده و یک خرگوش را به دهان گرفته است. شیر نقره‌ای نیز یکی دیگر از آثار کشف‌شده در این غار است. این شیر یک گوزن خال‌دار را به دهان دارد.
ریتون نقره‌ای با نیم‌تنه اسب منقوش هم از دیگر اشیایی است که در این غار یافت شده. به‌طور کلی برخی از ظروف نقره‌ای این غار، جام و ریتون‌هایی هستند که به سرِ یک یا چند حیوان متصل هستند. همچنین ظروفی با کنده‌کاری‌های گل‌وگیاه نیز در میان اشیاء غار بسیار به‌چشم می‌خورد. برای مثال، تُنگ طلاکوب نقره‌ای یکی از خاص‌ترین اجسامی است که در این غار پیدا شده. این تنگ ممکن است که جزء اولین ظروف ترکیبی طلا و نقره در طول تاریخ باشد.

اما از زیباترین و اسرارآمیزترین آثاری که در این غار بوده‌اند، باید به نقاب‌های طلایی اشاره کرد. این نقاب‌ها ظاهر عجیب و سؤال‌برانگیزی دارند و دائماً انسان را دچار این آرزو می‌کنند که بخواهد در زمان سفر کند و داستان واقعی تمام اشیاء غار را بفهمد! حیف که چنین امکانی وجود ندارد.

چهار نگهبان غار کلماکره

اما داستان غار کلماکره در همین‌جا تمام نمی‌شود! برخی بر این باورند که گنج‌های درون غار، برای جلوگیری از غارت میراث شاهان در زمان حمله اسکندر مقدونی، به کلماکره انتقال پیدا کرده‌اند. اما غار هم به نگهبان نیاز داشته؛ بنابراین، چهار نگهبان برای محافظت از گنج‌ها انتخاب شدند و موظف بودند که تا پایان عمرشان از اشیاء درون غار نگهداری کنند. این 4 نفر تنها افراد مطلع از گنج‌های درون غار بوده‌اند. قصه‌ها می‌گویند که آن‌ها آن‌قدر در آنجا ماندند تا بالاخره یکی پس از دیگری از دنیا رفتند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید حتی آثاری از سکونت نیز در تالار اول غار به چشم می‌خورد.

غار کلماکره کجاست؟ آدرس و نحوه دسترسی

غار کلماکره پیش از اینکه غاری تاریخی باشد، یک اثر طبیعی شگفت‌آور است. قندیل‌ها و بافت زمین‌شناسی این غار، هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کنند. برای دسترسی به باغ کلماکره باید به استان لرستان، شهرستان پل‌دختر بروید. سپس به روستای کاوکالی (در شمال غرب پل‌دختر) رفته و بعد از آن، مسیر خود را به سمت دره‌باغ ادامه دهید. دقت داشته باشید که مجبورید بخشی از مسیر را پیاده طی کنید.

مسیر رسیدن به خود غار دشوار است و نیاز به مهارت‌های کوه‌نوردی و غارنوردی دارد؛ چراکه باید مسیری طولانی را کوهنوردی کنید و در بعضی مناطق، دست‌به‌سنگ راه بروید. داخل غار نیز به‌دلیل کمبود نور و تاریکی فضا، حتما لازم است به مهارت‌های غارنوردی مسلط باشید. ضمن اینکه از تالار اول به تالارهای بعدی مسیر سخت‌تر می شود و حوضچه‌های آب در طول مسیر وجود دارد. بنابراین بهتر است با گروه‌های حرفه‌ای همراه شوید.

در سفر به لرستان می‌توانید دیگر جاهای دیدنی پل‌دختر مانند تنگه هلت لرستان نیز دیدن کنید. همچنین حمام گپ خرم آباد هم از دیگر مناطق دیدنی لرستان است که بازدید از آن خالی از لطف نخواهد بود.

موقعیت جغرافیایی غار کلماکره لرستان روی نقشه گوگل

قیمت ورودی و ساعت بازدید از غار کلماکره لرستان

غار کلماکره در تمام ساعت روز قابل بازدید است؛ اما بهتر است به دلیل مسیر سختی که در پیش دارید، ساعتی را انتخاب کنید که بتوانید تا قبل از غروب آفتاب بازگردید. خوشبختانه ورود به این غار تاریخی و پرماجرا رایگان است و نیازی به پرداخت هزینۀ ورودی برای تماشای آن ندارید.

سفر به لرستان و تماشای غار کلماکره

حال که با این غار تاریخی آشنا شدید، پیشنهاد می‌کنیم برای سفری پرماجرا به استان لرستان آماده شوید. این استان در فاصلۀ 460 کیلومتری تهران قرار دارد که مسافتی نسبتا طولانی محسوب می‌شود. بنابراین، بهترین گزینه سفر با هواپیماست. بلیط ارزان هواپیما خرم آباد می‌تواند در عین راحتی، در هزینه‌های سفرتان نیز صرفه‌جویی کند؛ به‌ویژه اگر با خانواده سفر می‌کنید!

سپاس‌گزار خواهیم شد اگر پس از بازدید از غار کلماکره از نظر و تجربه‎ای که داشته‌‌اید برایمان بنویسید. همچنین اگر اطلاعاتی از وضعیت این غار دارید، آن را با خوانندگان مجلۀ تریپ در میان بگذارید. چراکه دیده‌ها و شنیده‌های شما می‌توانید مسیر گردشگران ایرانی را هموارتر کند.

سوالات متداول:

1. غار کلماکره کجاست؟

این غار تاریخی در استان لرستان، شهرستان خرم‌آباد، شمال غرب پل‌دختر و در روستایی به نام کاوکالی واقع شده است.

2. جاذبه های گردشگری اطراف غار کلماکره کدامند؟

پل تاریخی پلدختر، غار کوگان، پل کلهرت، آبشار افرینه، بقعۀ بابا زید و مزار باباخوارزم از جاذبه های نزدیک به غار کلماکره هستند.