آرامگاه بوعلی سینا همدان؛ شاهکار معماری در پایتخت تاریخ و تمدن

همدان، پایتخت تاریخ و تمدن ایران، نگین‌های درخشانی از میراث باستانی را در دل خود جای داده است، اما شاید هیچ‌کدام به اندازه آرامگاه بوعلی سینا همدان، نماد هویت فرهنگی و علمی این دیار نباشد. این بنای باشکوه تنها یک مقبره ساده نیست؛ بلکه تلاقی‌گاه تاریخ، معماری مدرن، و عرفان ایرانی است که آسمان همدان را می‌شکافد و به سوی ابدیت قد می‌کشد. برای گردشگران و مسافرانی که با هدف کاوش در عمق تاریخ ایران‌زمین چمدان خود را می‌بندند، بازدید از این مجموعه یک ضرورت فرهنگی محسوب می‌شود. در این مطلب شما را با آرامگاه ابوعلی سینا در همدان و ویژگی‌های آن آشنا می‌کنیم.

شیخ الرئیس ابوعلی سینا که بود؟

پیش از آن که به بررسی کالبد فیزیکی بنا بپردازیم، ضروری است بدانیم که چه کسی در زیر ستون‌های سربه‌فلک کشیده آن آرمیده است. ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا، مشهور به ابوعلی سینا، پورسینا و در غرب شناخته شده با نام Avicenna، یکی از نوابغ بی‌تکرار تاریخ بشریت است. او در سال 370 هجری قمری در بخارا دیده به جهان گشود و در سال 428 هجری قمری در همدان چشم از جهان فروبست.

عظمت شخصیت او به قدری است که القابی چون شیخ‌الرئیس، حجت حق و شرف‌الملک را به او نسبت داده‌اند. او نه تنها یک پزشک حاذق بود که کتاب قانون او قرن‌ها در دانشگاه‌های معتبر اروپا به عنوان مرجع تدریس می‌شد، بلکه فیلسوفی بزرگ بود که با کتاب شفا مرزهای منطق و متافیزیک ارسطویی را در جهان اسلام گسترش داد. همچنین او در ریاضیات، نجوم، موسیقی، جغرافیا و ادبیات نیز دستی بر آتش داشت و بیش از 450 اثر مکتوب از خود به یادگار گذاشت که حدود 240 مورد از آن‌ها امروزه باقی مانده است.

آرامگاه بوعلی سینا همدان در واقع ادای احترام به مردی است که توانست علوم یونانی را با حکمت ایرانی و اسلامی درهم آمیزد و پلی میان تمدن‌ها بسازد.

ابوعلی سینا

تاریخچه آرامگاه بوعلی سینا

شاید برایتان جالب باشد که بدانید تا پیش از دوران قاجار و اوایل پهلوی، مزار این دانشمند بزرگ وضعیت مناسبی نداشت. بنای قدیمی که در زمان قاجار ساخته شده بود، ساختمانی ساده و محقر بود که به مرور زمان رو به ویرانی نهاده بود. در واقع، مقبره اولیه در خانه یکی از دوستان صمیمی او به نام ابوسعید دخوک قرار داشت و سال‌ها در گمنامی و مهجوریت باقی مانده بود. سرانجام، در دوران پهلوی تصمیم بر آن شد تا بنایی در خور شأن این دانشمند جهانی ساخته شود.

کلنگ احداث بنای جدید در سال 1330 هجری شمسی به مناسبت جشن هزاره بوعلی سینا بر زمین زده شد. ساخت این بنا حدود سه سال به طول انجامید و سرانجام در سال 1333 با حضور مقامات و شخصیت‌های علمی بین‌المللی افتتاح شد. نکته جالب توجه تاریخی در مورد این بنا این است که در حین خاک‌برداری و تخریب مقبره قدیمی، جمجمه و استخوان‌های منسوب به ابن سینا و ابوسعید دخوک کشف، به محل جدید منتقل و دوباره دفن شد. این انتقال، لحظه‌ای نمادین در تاریخ همدان بود که نشان‌دهنده پیوند گذشته با آینده‌ای مدرن برای این شهر بود.

معمار آرامگاه ابن سینا چه کسی بود؟

نمی‌توان از آرامگاه بوعلی سینا همدان سخن گفت و نامی از معمار نابغه آن، مهندس هوشنگ سیحون، نبرد. سیحون که به مرد بناهای ماندگار شهرت دارد، زمانی که تنها 23 سال سن داشت، در مسابقه طراحی این آرامگاه برنده شد و طرحی را ارائه داد که تلفیقی از معماری باستانی ایران و سبک مینیمالیسم مدرن بود.

شاهکار سیحون در این است که با الهام از گنبد قابوس (بلندترین برج آجری جهان واقع در گنبد کاووس)، طرح کلی برج آرامگاه را ترسیم کرد. سیحون فضایی باز با ستون‌های سنگی و الهام‌گرفته از بادگیرهای ایرانی خلق کرد تا نشان‌دهنده آزادی اندیشه و گستردگی دانش بوعلی باشد. استفاده از سنگ گرانیت کوه‌های الوند در ساخت این بنا، نمادی از استقامت و پایداری علم در برابر گذر زمان است. دقت و ظرافتی که سیحون در تراش سنگ‌ها و محاسبات هندسی به کار برده، این بنا را به یکی از مفاخر معماری معاصر ایران تبدیل کرده است.

جالب است بدانید که سیحون علاوه بر طراحی بنای آرامگاه ابن سینا، معمار بناهای دیگری چون آرامگاه خیام نیشابوری و آرامگاه فردوسی مشهد هم بوده است.

آرامگاه بوعلی سینا

بخش های مختلف آرامگاه ابن سینا؛ تلفیق موزه و مقبره

مجموعه آرامگاه بوعلی سینا همدان تنها به برج بلند آن خلاصه نمی‌شود؛ بلکه مجموعه‌ای فرهنگی است که از بخش‌های متنوع زیر تشکیل شده است:

محوطه داخلی و بیرونی؛ باغ ایرانی در قلب همدان

محوطه آرامگاه بوعلی سینا به گونه‌ای طراحی شده که بازدید شما از لحظه ورود، در فضایی الهام‌گرفته از باغ ایرانی شکل بگیرد. پلان محوطه اصلی به صورت نیم‌دایره‌ای است و در آن فضای سبز، باغچه‌های منظم و آب‌نماهایی دیده می‌شود که یادآور حوض‌ها و حیاط خانه‌های سنتی ایرانی است. این طراحی هوشمندانه، سختی سنگ و معماری مدرن برج را با لطافت آب و گیاه متعادل کرده و آرامگاهی سنگی را به پارکی فرهنگی و دلنشین تبدیل کرده است.

در حیاط شرقی مجموعه نیز مزار عارف قزوینی، شاعر ملی ایران، قرار دارد که خود به‌تنهایی یکی از جاذبه‌های مهم اطراف آرامگاه به شمار می‌آید و بازدیدکنندگان را به مکثی طولانی‌تر در محوطه ترغیب می‌کند.​

مقبره ابن سینا 

مقبره ابن سینا؛ قلب تپنده مجموعه

مرکز اصلی آرامگاه بوعلی سینا همدان، تالار مقبره است؛ جایی که پیکر این فیلسوف و پزشک بزرگ ایرانی در زیر برج 12 ستونه آرام گرفته است. در این بخش، سنگ مزار ابن سینا در سمت راست ورودی قرار دارد و در سمت چپ آن، مزار ابوسعید دخوک دیده می‌شود. فضای داخلی تالار مقبره، ساده اما باوقار طراحی شده و دیوارها با سنگ و کتیبه‌های نفیس مزین شده‌اند تا تمرکز اصلی بازدیدکننده بر شخصیت و جایگاه علمی شیخ‌الرئیس باشد.

نورپردازی ملایم، ارتفاع متناسب سقف و قرارگیری مقبره‌ها در محور اصلی بنا، حسی از سکوت، تامل و احترام را به بیننده القا می‌کند و بازدید از این بخش را به تجربه‌ای معنوی برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ تبدیل می‌سازد.​

موزه آرامگاه ابن سینا؛ روایت تاریخ در ویترین ها

بخش موزه آرامگاه ابن سینا در دو تالار اصلی زیرین بنا شکل گرفته که هرکدام کارکرد مشخص خود را دارند. تالار جنوبی به عنوان موزه آثار تاریخی استفاده می‌شود و مجموعه‌ای از سکه‌ها، سفالینه‌ها، اشیای برنزی و یافته‌های باستان‌شناسی همدان از دوره‌های مختلف تاریخی در آن به نمایش درآمده است.

تالار دیگر، علاوه بر کارکرد موزه‌ای، پیوند مستقیمی با کتابخانه و آثار مکتوب دارد و بخشی از هویت علمی آرامگاه را شکل می‌دهد.

موزه آرامگاه بوعلی سینا

تندیس بوعلی سینا؛ چهره سنگی حکیم هزاره ها

یکی از شاخص‌ترین المان‌های بصری میدان و آرامگاه بوعلی سینا همدان، تندیس باشکوه این دانشمند است که در ضلع شرقی میدان نصب شده و از دور نیز کاملا قابل تشخیص است. در این مجسمه، بوعلی در حال نشستن و مطالعه کتاب به تصویر کشیده شده و حالت چهره و فرم لباس او، وقار و تمرکز یک حکیم و فیلسوف را بازتاب می‌دهد.

قرارگیری تندیس ابن سینا بر روی سکوی بلند در مجاورت محوطه آرامگاه، نوعی هماهنگی بین مجسمه، برج آرامگاه و فضای شهری ایجاد کرده و آن را به نماد هویتی میدان بوعلی و حتی شهر همدان تبدیل کرده است.

کتابخانه آرامگاه ابن سینا؛ گنجینه ای برای پژوهشگران

کتابخانه آرامگاه بوعلی سینا در تالار شمالی مجموعه قرار دارد و یکی از ارزشمندترین بخش‌های این یادمان فرهنگی به شمار می‌آید. در این کتابخانه هزاران جلد کتاب چاپی و نسخه خطی با موضوعات فلسفه، طب، عرفان، تاریخ و علوم انسانی نگهداری می‌شود و بخشی از آن به آثار مرتبط با ابن سینا و شرح‌ها و حاشیه‌های نوشته شده بر آثار او اختصاص دارد.

طراحی داخلی کتابخانه، ساده، آرام و کاربردی است تا محیطی مناسب برای مطالعه و پژوهش فراهم شود و پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان بتوانند با تمرکز بالا از این گنجینه علمی بهره‌مند شوند.

کتابخانه ارامگاه ابن سینا

معماری آرامگاه بوعلی سینا؛ راز ستون ها و هندسه بنا

یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های بازدید از آرامگاه بوعلی سینا همدان، کشف نمادها و رازهای نهفته در معماری آن است. برج آرامگاه دارای 12 ستون سنگی بلند است که هر کدام نماد یکی از 12 رشته دانشی است که ابن سینا در آن‌ها تسلط داشته است (مانند طب، ریاضیات، نجوم، فلسفه، منطق و...). این ستون‌ها در بالا به گنبدی مخروطی‌شکل ختم می‌شوند که ارتفاعی حدود 28 متر از سطح زمین دارد. فاصله بین ستون‌ها باز است و حس سبکی و پرواز را به بیننده القا می‌کند.

هندسه بنا نیز داستان خود را دارد. پلان اصلی ساختمان ترکیبی از مربع و دایره است. در معماری ایرانی، مربع نماد زمین و مادیت و دایره نماد آسمان و معنویت است. تبدیل تدریجی پایه مربع‌شکل ساختمان به فرم مدور برج و گنبد مخروطی، نمادی از صعود انسان از خاک به افلاک و از مادیت به معنویت از طریق کسب دانش است.

نمای بیرونی بنا از سنگ گرانیت کوهستان الوند ساخته شده که مقاومت بسیار بالایی در برابر فرسایش و تغییرات جوی شدید همدان دارد. ظرافت تراش سنگ‌ها و چیدمان دقیق آن‌ها بدون استفاده از ملات‌های روکار، نشان‌دهنده اوج هنر سنگ‌تراشی مدرن در ایران است. این ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد باعث شده تا این بنا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت برسد و به نماد بصری شهر همدان تبدیل شود.

مسیر دسترسی به آرامگاه بوعلی سینا؛ قلب تپنده همدان

دسترسی به آرامگاه بوعلی سینا همدان بسیار ساده است، چرا که این بنا دقیقا در مرکز هندسی و ثقل شهر همدان واقع شده است. میدان بوعلی سینا، میدانی بیضی‌شکل است که خیابان‌های اصلی شهر از آن منشعب می‌شوند.

اگر قصد سفر با خودروی شخصی را دارید، کافی است از هر ورودی شهر که وارد می‌شوید، تابلوهای راهنمای مرکز شهر یا میدان بوعلی را دنبال کنید. با توجه به مرکزی بودن میدان، ترافیک در ساعات عصرگاهی در این منطقه نسبتا زیاد است، بنابراین استفاده از پارکینگ‌های عمومی اطراف میدان توصیه می‌شود.

برای مسافرانی که از حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند، دسترسی به مراتب راحت‌تر است. تقریبا تمام خطوط اتوبوس‌رانی و تاکسی‌رانی اصلی شهر همدان از این میدان عبور می‌کنند یا به آن ختم می‌شوند.

اگر هتل شما در مرکز شهر باشد، احتمالا با یک پیاده‌روی کوتاه می‌توانید به آرامگاه برسید. همچنین پیاده‌راه‌های سنگ‌فرش شده اطراف میدان بوعلی، فضایی دلپذیر برای قدم زدن ایجاد کرده‌اند. پیشنهاد می‌کنیم بخشی از مسیر را پیاده طی کنید تا از فضای سرزنده و پویای مرکز شهر همدان لذت ببرید.

موقعیت جغرافیایی آرامگاه بوعلی سینا همدان روی نقشه گوگل

اطلاعات بازدید، ساعات کاری و قیمت بلیط آرامگاه بوعلی سینا

برای برنامه‌ریزی دقیق سفر، آگاهی از ساعات بازدید و هزینه‌ها ضروری است. ساعات بازدید از آرامگاه بوعلی سینا در نیمه اول سال (بهار و تابستان) که روزها طولانی‌تر است، معمولا از ساعت 8:30 صبح تا 20 یا حتی 21 باز است. در نیمه دوم سال (پاییز و زمستان)، ساعات بازدید کاهش یافته و معمول از 8:30 صبح تا 17 یا 18 ادامه دارد. البته این ساعات ممکن است در تعطیلات رسمی خاص یا ایام نوروز تغییر کند، بنابراین چک کردن آخرین اطلاعات قبل از مراجعه توصیه می‌شود.

در مورد هزینه ورودی، بلیط بازدید برای گردشگران داخلی و خارجی متفاوت است. این هزینه برای گردشگران ایرانی مبلغی معقول و اقتصادی است که شامل بازدید از محوطه آرامگاه و هر دو موزه داخل آن می‌شود. باجه بلیط‌فروشی در ورودی اصلی مجموعه قرار دارد. بهترین زمان برای بازدید، ساعات اولیه صبح برای عکاسی با نور مناسب و دوری از شلوغی، یا ساعات نزدیک به غروب برای تماشای نورپردازی زیبای بنا در شب است. مدت زمان پیشنهادی برای بازدید کامل از آرامگاه، موزه‌ها و محوطه، حدود یک تا دو ساعت است.

ارامگاه بوعلی سینا همدان

جاهای دیدنی نزدیک آرامگاه بوعلی

موقعیت استراتژیک میدان بوعلی باعث شده تا بتوانید با برنامه‌ریزی درست، چندین جاذبه مهم دیگر را نیز در یک روز بازدید کنید. یکی از نزدیک‌ترین مکان‌ها، آرامگاه عارف قزوینی، شاعر ملی ایران است که در محوطه بیرونی آرامگاه بوعلی قرار دارد. با کمی پیاده‌روی یا طی مسافت کوتاه با تاکسی، می‌توانید به تپه باستانی هگمتانه و موزه آن برسید که قدمتی چند هزار ساله دارد و پایتخت مادها بوده است. گنبد علویان، شاهکار گچ‌بری دوره سلجوقی نیز در فاصله نه چندان دور واقع شده است.

همچنین آرامگاه باباطاهر عریان با دوبیتی‌های شورانگیزش و معماری خاص خود، در فاصله حدود 10 دقیقه‌ای با خودرو قرار دارد. آرامگاه استر و مردخای که زیارتگاه مهم یهودیان ایران و جهان است نیز در خیابان شریعتی و در نزدیکی میدان بوعلی واقع شده است. بازار سنتی همدان نیز که مکانی عالی برای خرید سوغات و صنایع دستی مانند سفال لالجین و چرم همدان است، در همین حوالی قرار دارد.

بهترین هتل های اطراف آرامگاه بوعلی همدان

اگر می‌خواهید در قلب تپنده شهر اقامت داشته باشید و با باز کردن پنجره اتاقتان نمای باشکوه آرامگاه را ببینید، گزینه‌های اقامتی بسیار خوبی در اطراف میدان بوعلی وجود دارد. هتل پارسیان بوعلی یکی از قدیمی‌ترین و بهترین هتل‌های 4 ستاره همدان است که در فاصله بسیار کمی از آرامگاه واقع شده است. نزدیکی این هتل به مراکز خرید و جاذبه‌های تاریخی، آن را به انتخابی محبوب برای مسافران تبدیل کرده است.

گزینه لوکس دیگر، هتل بین‌المللی امیران است که در یکی از مرتفع‌ترین نقاط شهر واقع شده و چشم‌اندازی پانوراما از شهر و کوه الوند ارائه می‌دهد. هرچند فاصله آن کمی بیشتر است، اما خدمات 5 ستاره آن تجربه‌ای متفاوت را رقم می‌زند. هتل‌های دیگری مانند هتل خاتم و مهمانپذیرهای تمیز و بازسازی شده در خیابان‌های منتهی به میدان بوعلی نیز برای بودجه‌های اقتصادی‌تر در دسترس هستند.

همدان و مقبره ابن سینا؛ سفر به عمق دانش و تاریخ

سفر به همدان و بازدید از آرامگاه بوعلی سینا، سفری فراتر از یک تفریح معمولی است. ایستادن زیر سایه ستون‌های گرانیتی این بنا، حسی از غرور و تحسین را در هر ایرانی بیدار می‌کند. چه شیفته معماری مدرن هوشنگ سیحون باشید، چه علاقه‌مند به تاریخ پزشکی و چه جستجوگر عرفان اسلامی، این مجموعه حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد.

ما در آژانس تریپ با بهترین خدمات رزرو هتل و بلیط هواپیما همراه شما هستیم تا این سفر به یادماندنی را تجربه کنید. اگر مشتاق دیدار از پایتخت تمدن ایران هستید، فرصت را از دست ندهید و همین امروز برای بررسی قیمت‌ها و خرید بلیط هواپیما همدان اقدام کنید.