آداب و رسوم کریسمس؛ سفر به قلب برترین جشن زمستانی

جشن کریسمس با تمام نمادها و سنت‌های دل‌انگیزش، فراتر از یک مناسبت مذهبی، به یک پدیده فرهنگی جهانی تبدیل شده که قلب میلیون‌ها نفر را فارغ از دین و ملیت به یکدیگر پیوند می‌زند. این جشن، داستان امید، نور و تولدی دوباره در دل تاریکی و سرمای زمستان است. اما پشت هر یک از این سنت‌های زیبا، از درخت کریسمس گرفته تا جوراب‌های آویزان از شومینه و چهره‌ی مهربان بابانوئل، داستانی نهفته است؛ داستانی که ریشه در تاریخ، اساطیر و فرهنگ‌های باستانی دارد. در این مطلب، شما را با تمام زوایای پنهان و آشکار آداب و رسوم کریسمس، این جشن جهانی، آشنا می‌کنیم.

تاریخچه برگزاری کریسمس؛ از جشن های زمستانی تا میلاد مسیح

اگرچه امروز جشن کریسمس با میلاد حضرت مسیح گره خورده است، اما بسیاری از آداب و رسوم کریسمس ریشه در جشن‌های باستانی پیش از مسیحیت دارند که به مناسبت انقلاب زمستانی برگزار می‌شدند. در فرهنگ‌های باستانی، کوتاه‌ترین روز سال و طولانی‌ترین شب آن، لحظه‌ای حیاتی و نمادین بود؛ نقطه عطفی که در آن، تاریکی به اوج خود می‌رسید و سپس جای خود را به نور و روزهای طولانی‌تر می‌داد. جشنی که در ایران هم همزمان با شب یلدا برگزار می‌شود.

رومیان باستان این زمان را با جشنی به نام ساتورنالیا (Saturnalia) به افتخار خدای زراعت، گرامی می‌داشتند. در این جشن چند روزه، کار متوقف می‌شد، قوانین اجتماعی موقتا کنار گذاشته می‌شد و مردم به هدیه دادن، برپایی ضیافت و شادی می‌پرداختند.

در شمال اروپا نیز مردمان ژرمنیک جشنی به نام یول (Yule) را برگزار می‌کردند. آن‌ها با روشن کردن کنده‌های بزرگ آتش، نماد بازگشت خورشید و گرما را جشن می‌گرفتند و خانه‌های خود را با شاخه‌های درختان همیشه سبز مانند کاج تزئین می‌کردند تا نمادی از جاودانگی و پیروزی زندگی بر مرگ در سرمای زمستان باشد. بسیاری از این سنت‌ها، از جمله تزئین خانه، هدیه دادن و برپایی مهمانی، بعدها با جشن کریسمس درآمیختند و به بخشی جدایی‌ناپذیر از آن تبدیل شدند.

جشن کریسمس

چرا کریسمس در 25 دسامبر جشن گرفته می شود؟

انتخاب روز 25 دسامبر به عنوان تاریخ تولد حضرت مسیح، خود داستانی تاریخی و نمادین دارد. در متون مقدس مسیحی، تاریخ دقیقی برای تولد ایشان ذکر نشده است. در قرون اولیه مسیحیت، این روز در تاریخ‌های متفاوتی جشن گرفته می‌شد.

در قرن چهارم میلادی، کلیسای غربی به رهبری پاپ ژولیوس اول، رسما تاریخ 25 دسامبر را به عنوان روز کریسمس تعیین کرد. یکی از دلایل اصلی این انتخاب، همزمان بودن آن با جشن‌های انقلاب زمستانی مانند ساتورنالیا و جشن تولد سول اینویکتوس (خورشید شکست‌ناپذیر) در امپراتوری روم بود. کلیسا با این اقدام هوشمندانه، تلاش کرد تا این جشن‌های محبوب و ریشه‌دار پاگانی را با مفهومی مسیحی جایگزین کرده و جذب پیروان جدید را آسان‌تر سازد.

اگر برایتان سوال ایجاد شده که واقعا کریسمس چه روزی است، جالب است بدانید که کلیساهای ارتدوکس شرقی که از تقویم جولیانی استفاده می‌کنند، کریسمس را 13 روز دیرتر، یعنی در 7 ژانویه جشن می‌گیرند که این تفاوت، خود به تنوع فرهنگی این جشن جهانی افزوده است.

جشن کریسمس

نمادهای جهانی کریسمس و داستان های پشت پرده آن ها

جشن کریسمس سرشار از نمادهایی است که هر یک داستانی شنیدنی در پس خود دارند. این نمادها زبان مشترک کریسمس در سراسر جهان هستند و این جشن را برای همه، از کودکان تا بزرگسالان، ملموس و خاطره‌انگیز می‌کنند.

درخت کریسمس همیشه سبز در قلب زمستان

درخت کریسمس مشهورترین نماد این جشن است. سنت استفاده از درختان همیشه سبز برای تزئین خانه در زمستان، ریشه در فرهنگ‌های باستانی دارد که این درختان را نماد زندگی جاویدان می‌دانستند. اما تاریخچه درخت کاج به عنوان نماد کریسمس، به آلمان قرن شانزدهم بازمی‌گردد. گفته می‌شود مارتین لوتر، مصلح پروتستان، اولین کسی بود که با دیدن درخشش ستارگان از میان شاخه‌های یک درخت کاج، شمع‌هایی را به شاخه‌های درخت خانه‌اش آویخت تا آن صحنه زیبا را برای فرزندانش بازسازی کند. این سنت به تدریج در سراسر آلمان رواج یافت.

با این حال، جهانی شدن درخت کریسمس مدیون خانواده سلطنتی بریتانیا است. در سال 1848، تصویری از ملکه ویکتوریا و همسر آلمانی‌اش، پرنس آلبرت، در کنار یک درخت کریسمس تزئین شده در روزنامه‌های لندن منتشر شد. این تصویر به سرعت در سراسر بریتانیا و آمریکا محبوبیت یافت و استفاده از درخت کاج را به یکی از اصلی‌ترین آداب و رسوم کریسمس در جهان غرب تبدیل کرد.

درخت کریسمس

بابانوئل؛ از سنت نیکلاس تا پیرمرد مهربان قطب شمال

شخصیت دوست‌داشتنی بابانوئل یا همان سانتا کلاوس با لباس قرمز، ریش سفید بلند و خنده‌های معروفش، ترکیبی از تاریخ و افسانه است. ریشه این شخصیت به سنت نیکلاس، اسقفی مهربان و ثروتمند بازمی‌گردد که در قرن چهارم میلادی در منطقه میرا (Myra) واقع در ترکیه امروزی، زندگی می‌کرد. او به خاطر بخشندگی و کمک‌های مخفیانه‌اش به فقرا شهرت داشت. پس از مرگ، داستان‌های سخاوت او در سراسر اروپا پخش شد و روز یادبود او، 6 دسامبر، به روزی برای هدیه دادن به کودکان تبدیل گشت.

با مهاجرت اروپاییان به آمریکا، این سنت نیز با آن‌ها به دنیای جدید سفر کرد. در قرن نوزدهم، نویسندگان و شاعران آمریکایی چهره مدرن بابانوئل را شکل دادند: پیرمردی چاق و شاد با سورتمه‌ای که توسط گوزن‌های پرنده کشیده می‌شود. تصویر امروزی بابانوئل نیز تا حد زیادی تحت تاثیر کمپین‌های تبلیغاتی شرکت کوکاکولا در دهه 1930 تثبیت شد که او را با لباس قرمز و سفید (رنگ‌های این برند) به تصویر کشید.

بابانوئل

جوراب کریسمس؛ افسانه سه دختر فقیر

آویزان کردن جوراب‌های بزرگ از شومینه، یکی دیگر از سنت‌های جذاب کریسمس است که ریشه در یکی از داستان‌های معروف سنت نیکلاس دارد. طبق افسانه، مرد فقیری بود که سه دختر داشت؛ اما به دلیل تنگدستی، نمی‌توانست جهیزیه‌ای برای ازدواج آن‌ها فراهم کند.

سنت نیکلاس که از این موضوع باخبر شده بود، تصمیم گرفت مخفیانه به آن‌ها کمک کند. او در سه شب متوالی، از طریق دودکش خانه، کیسه‌هایی پر از طلا را به داخل خانه انداخت. این کیسه‌های طلا به طور تصادفی درون جوراب‌های دختران که برای خشک شدن کنار شومینه آویزان شده بودند، افتادند. صبح روز بعد، دختران با دیدن این هدیه‌های غیرمنتظره توانستند ازدواج کنند. از آن پس، کودکان به امید دریافت هدیه‌های کوچک از سوی سنت نیکلاس، جوراب‌های خود را در شب کریسمس کنار شومینه یا تختخواب خود آویزان می‌کنند.

تزئینات جشن کریسمس

تاج گل کریسمس؛ دایره ای از امید و جاودانگی

تاج گل یا حلقه‌ی کریسمس که معمولا روی در ورودی خانه‌ها آویزان می‌شود، نمادی با معانی عمیق است. شکل دایره‌ای آن نماد جاودانگی، ابدیت و عشق بی‌پایان خداوند است. استفاده از شاخه‌های درختان همیشه سبز مانند کاج، سرو و برگ‌های مقدس در ساخت آن نیز نمادی از تداوم زندگی و امید در دل سرمای زمستان است.

در سنت مسیحی، این حلقه نمادی از پیروزی زندگی بر مرگ است که با تولد و رستاخیز مسیح به ارمغان آمد. گاهی چهار شمع نیز بر روی این حلقه‌ها قرار داده می‌شود که در چهار یکشنبه قبل از کریسمس به ترتیب روشن می‌شوند و نماد امید، صلح، شادی و عشق هستند.

تاج گل کریسمس

شیرینی زنجبیلی؛ عطر شیرین کریسمس

هیچ چیز مانند عطر شیرینی زنجبیلی مخصوص کریسمس، حال و هوای این جشن را تداعی نمی‌کند. تاریخچه شیرینی زنجبیلی به قرون وسطی بازمی‌گردد؛ زمانی که ادویه‌هایی مانند زنجبیل که از شرق آورده می‌شدند، کالاهایی لوکس و گران‌بها بودند و تنها در مناسبت‌های خاص استفاده می‌شدند.

در قرن شانزدهم، ملکه الیزابت اول انگلستان دستور داد تا شیرینی‌هایی به شکل شخصیت‌های دربار و مهمانان خارجی پخته شود که این کار به محبوبیت شیرینی‌های زنجبیلی‌شکلی افزود. در آلمان نیز سنت ساختن خانه‌های شیرینی زنجبیلی پس از انتشار داستان هانسل و گرتل توسط برادران گریم در قرن نوزدهم، به شدت رواج یافت.

امروزه، پختن و تزئین این شیرینی‌ها یکی از فعالیت‌های خانوادگی محبوب در ایام کریسمس است و عطر دل‌انگیز آن به بخشی جدایی‌ناپذیر از خاطرات این جشن تبدیل شده است.

شیرینی زنجبیلی

آداب و رسوم کریسمس در ایران؛ سال نوی هموطنان مسیحی

جشن کریسمس در ایران اگرچه تعطیل رسمی نیست، اما در میان جامعه مسیحیان کشور، به‌ویژه ارامنه و آشوریان، با شکوه و اصالت خاصی برگزار می‌شود و نمایی زیبا از تنوع فرهنگی ایران را به تصویر می‌کشد.

با آغاز ماه دسامبر، حال و هوای این جشن زمستانی به تدریج در محله‌های مسیحی‌نشین شهرهای بزرگ مانند تهران، اصفهان و ارومیه زنده می‌شود. یکی از مهم‌ترین سنت‌های معنوی در میان بسیاری از مسیحیان ایران، به خصوص آشوریان، آغاز روزه کوچک یا روزه پرهیز است. این روزه که از اول دسامبر شروع شده و به مدت 25 روز ادامه دارد، شامل پرهیز از خوردن گوشت و محصولات حیوانی است. هدف از این دوره پرهیز، پاکسازی روح و آماده شدن برای استقبال از میلاد مسیح است. این سنت معنوی، کریسمس را در ایران فراتر از یک جشن صرفا ظاهری، به یک تجربه عمیق روحانی تبدیل می‌کند.​

جشن کریسمس در تهران

با نزدیک شدن به روزهای پایانی دسامبر، جنب‌وجوش کریسمس در شهرها کاملا محسوس می‌شود. در تهران، خیابان میرزای شیرازی و خیابان نوفل‌لوشاتو به قلب تپنده خریدهای کریسمس تبدیل می‌شوند. ویترین فروشگاه‌ها با درختان کاج تزئین شده، گوی‌های رنگارنگ، ریسه‌های نورانی و عروسک‌های بابانوئل، رهگذران را به تماشا وا می‌دارند. در این فروشگاه‌ها می‌توانید انواع تزئینات کریسمس، از ستاره نوک درخت گرفته تا آبنبات‌های عصایی و شیرینی‌های مخصوص این ایام را پیدا کنید.

جشن کریسمس در اصفهان

در شهر اصفهان، محله جلفا اصفهان که یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین محله‌های ارمنی‌نشین جهان است، با کلیسای وانک اصفهان و کافه‌های دنج، فضایی کاملا اروپایی و دلنشین را به خود می‌گیرد. خانواده‌های مسیحی با برپایی درخت کریسمس در خانه‌هایشان و تزئین آن، این جشن را به خانه‌های خود می‌آورند و کودکان با شور و هیجان در انتظار دریافت هدایا از بابانوئل هستند.​

همچنین کلیسای سنت استپانوس تبریز واقع در مرز بین جمهوری آذربایجان و منطقه آزاد ارس، از دیگر مکان‌هایی است که جشن کریسمس را با حال و هوای مخصوص به خود برگزار می‌کند.

کریسمس در ایران

غذاهای کریسمس؛ سفره های شب عید در سراسر جهان

یکی از جذاب‌ترین آداب و رسوم کریسمس، تنوع بی‌نظیر غذاهایی است که در شام کریسمس در سراسر جهان سرو می‌شود. این غذاها اغلب ریشه در تاریخ و محصولات محلی هر منطقه دارند. برای مثال در بریتانیا و آمریکا، بوقلمون بریان شده به همراه سس کرنبری و سبزیجات پخته، غذای اصلی سفره کریسمس است. این سنت پس از آن رواج پیدا کرد که شاه هنری هشتم، بوقلمون را به عنوان غذای کریسمس خود انتخاب کرد.

در فرانسه، یک ضیافت طولانی و مفصل به نام رولیون (Réveillon) برگزار می‌شود که شامل غذاهای لوکسی مانند صدف، جگر چرب و کیک کنده درختی است. در کشورهای اروپای شرقی مانند لهستان و اوکراین، شام مقدس (Wigilia) با 12 نوع غذای بدون گوشت (به یاد 12 حواری مسیح) برگزار می‌شود که ماهی کپور در آن نقش اصلی را دارد. در ایتالیا، به خصوص در جنوب آن، جشن هفت ماهی (Feast of the Seven Fishes) در شب کریسمس برپاست که شامل انواع غذاهای دریایی است.

این تنوع غذایی نشان می‌دهد که چگونه هر فرهنگی، طعم و عطر خاص خود را به این جشن جهانی اضافه کرده است.

غذاهای کریسمس

آداب و رسوم خاص کریسمس در هر کشور

فراتر از نمادهای مشترکی چون درخت کاج و بابانوئل، هر کشوری باورها، افسانه‌ها و سنت‌های منحصربه‌فردی برای کریسمس دارد که این جشن را رنگارنگ‌تر و جذاب‌تر می‌کند. این آداب و رسوم عجیب و جالب، بازتابی از تاریخ، فرهنگ عامه و شوخ‌طبعی هر ملت است و نشان می‌دهد که چگونه یک جشن جهانی می‌تواند در هر گوشه‌ای از دنیا، رنگ و بوی محلی به خود بگیرد.

این آداب و رسوم کریسمسی شامل موارد زیر است:

کریسمس در نروژ؛ پنهان کردن جاروها

در نروژ، مردم در شب کریسمس تمام جاروها و وسایل تمیزکاری مشابه را در امن‌ترین جای ممکن پنهان می‌کنند. ریشه این سنت به باوری قدیمی بازمی‌گردد که معتقد بودند در شب کریسمس، جادوگران و ارواح خبیثه از مخفیگاه خود بیرون می‌آیند و به دنبال جارویی برای پرواز و ایجاد شرارت می‌گردند. بنابراین، پنهان کردن جارو راهی برای در امان ماندن از این موجودات ماورایی است.​

کریسمس در نروژ

اوکراین؛ تارهای عنکبوت خوش شانسی

در حالی که بسیاری از مردم تارهای عنکبوت را نشانه کثیفی می‌دانند، در اوکراین تزئین درخت کریسمس با تارهای عنکبوت مصنوعی و یک عنکبوت کوچک، نمادی از خوش‌شانسی و ثروت است. این رسم زیبا از افسانه زن بیوه فقیری می‌آید که توانایی خرید تزئینات برای درخت کریسمس فرزندانش را نداشت. طبق این افسانه، عنکبوت‌های مهربان خانه در طول شب، درخت او را با تارهای نقره‌ای و طلایی خود تزئین کردند و صبح روز بعد، خانواده با درختی درخشان و زیبا روبرو شد.​

جشن کریسمس در اوکراین

ونزوئلا؛ اسکیت سواری به سوی کلیسا

در پایتخت ونزوئلا، کاراکاس، یک سنت عجیب و پرهیجان وجود دارد. از 16 تا 24 دسامبر، بسیاری از مردم شهر صبح‌ها با کفش‌های اسکیت به کلیسا می‌روند تا در مراسم مذهبی شرکت کنند. این سنت به قدری محبوب است که در این ساعات، خیابان‌های شهر برای امنیت اسکیت‌سواران بسته می‌شود و کودکان نیز از شب قبل، نخی را به انگشت پای خود بسته و سر دیگر آن را از پنجره بیرون می‌گذارند تا اسکیت‌سواران با کشیدن آن، آن‌ها را برای رفتن به کلیسا بیدار کنند.​

ژاپن؛ ضیافت مرغ سوخاری

در ژاپن که جمعیت مسیحیان آن بسیار کم است، یک سنت مدرن و بسیار محبوب برای کریسمس شکل گرفته است: خوردن مرغ سوخاری KFC. این سنت عجیب به لطف یک کمپین بازاریابی بسیار موفق در سال 1974 با شعار «کنتاکی برای کریسمس!» آغاز شد. امروزه این وعده غذایی به قدری با کریسمس گره خورده است که خانواده‌های ژاپنی برای خرید سطل کریسمس خود، از هفته‌ها قبل سفارش می‌دهند یا در روز کریسمس در صف‌های طولانی می‌ایستند.​

جشن کریسمس در ژاپن

ایسلند؛ 13 بابانوئل به جای یکی

کودکان در ایسلند به جای یک بابانوئل، منتظر سیزده شخصیت افسانه‌ای به نام پسران یول هستند. این 13 برادر بازیگوش و شیطان، در 13 شب منتهی به کریسمس، یکی یکی از کوهستان پایین می‌آیند و به خانه‌ها سر می‌زنند. بچه‌ها از شب قبل کفش‌های خود را روی طاقچه پنجره می‌گذارند. اگر کودک خوبی بوده باشند، پسران یول برایشان یک هدیه کوچک در کفش می‌گذارند. اما اگر بازیگوشی کرده باشند، یک سیب‌زمینی گندیده نصیبشان می‌شود.​

کریسمس در ایسلند

ایتالیا؛ جادوگری به نام بفانا

در ایتالیا، اگرچه بابانوئل شناخته شده است، اما شخصیت اصلی هدیه آورنده برای کودکان، یک جادوگر مهربان به نام بفانا (La Befana) است. طبق افسانه‌ها، او در شب 5 ژانویه (شب قبل از جشن خاج‌شویان) با جاروی پرنده خود پرواز می‌کند و از طریق دودکش وارد خانه‌ها می‌شود. او جوراب‌های آویزان شده توسط بچه‌ها را با شیرینی و شکلات برای بچه‌های خوب، و با یک تکه زغال سیاه (که امروزه از آبنبات سیاه ساخته می‌شود) برای بچه‌های بد پر می‌کند.​

این سنت‌های جالب و متنوع، روح واقعی کریسمس را به نمایش می‌گذارند؛ جشنی که در عین داشتن نمادهای جهانی، در هر فرهنگی به شکلی منحصربه‌فرد و خلاقانه برگزار می‌شود و داستان‌های جدیدی برای گفتن خلق می‌کند.

جادوگر بفانا در ایتالیا

جشن کریسمس؛ دعوت به شادی و سفر

آداب و رسوم کریسمس، مجموعه‌ای شگفت‌انگیز از تاریخ، افسانه، ایمان و فرهنگ است که در طول قرن‌ها شکل گرفته و به نمادی جهانی از صلح، عشق و امید تبدیل شده است. از ریشه‌های باستانی‌اش در جشن‌های انقلاب زمستانی تا سفره‌های رنگارنگ امروزی در سراسر جهان، کریسمس داستانی است که هر سال از نو روایت می‌شود و قلب‌ها را به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کند.

تجربه این حال‌وهوای جادویی، قدم زدن در بازارهای کریسمس، چشیدن طعم غذاهای شب عید و تماشای چراغانی‌های خیره‌کننده، خود می‌تواند دلیلی برای یک سفر زمستانی فراموش‌نشدنی باشد. آیا شما هم دوست دارید امسال این جادوی زمستانی را از نزدیک لمس کنید؟ آژانس مسافرتی تریپ با ارائه بهترین بسته‌های سفر و تور خارجی، شما را به تجربه جشن کریسمس در زیباترین مقاصد نزدیک به ایران دعوت می‌کند.

برای اطلاع از شرایط و رزرو تورهای هیجان‌انگیز ما به مقاصدی چون تور ارمنستان، تور ترکیه و تور دبی، به وب‌سایت ما مراجعه کرده و سفر رویایی خود را آغاز کنید.