هولی؛ جشن رنگ هند

اگر بخواهیم تنها یک نمونه از تماشایی‌ترین جشن‌های باستانی دنیا را نام ببریم، قطعا از جشن رنگ هند یاد خواهیم کرد. این جشن که آوازه‌اش گوش تمام جهان را پر کرده، از دل اسطوره‌ها و افسانه‌های هندی پا به دنیای ما گذاشته است. هر سال مردم شاد و باذوق هند به بهانه فراررسیدن بهار، بساط جشنی شاد و شورانگیز را در کوچه‌ها و خیابان‌ها به پا می‌کنند که به جشنواره هولی شهرت دارد. اینکه جشن هولی چیست، چگونه در هندوستان متولد شد و با چه کیفیتی برگزار می‌شود، از جمله سوالاتی است که سعی می‌کنیم در این نوشتار پاسخی جامع برای آن ارائه دهیم. پس اگر کنجکاو هستید از این جشن هندی بیشتر بدانید، تا پایان همراه ما باشید.

جشن هولی چیست؟

جشن هولی فستیوالی از رنگ‌های شاد و چشم‌نواز است که هر سال قبل از آمدن بهار به میزبانی پیروان آیین هندو برگزار می‌شود. در این فستیوال شورانگیز و شاد مردم با آتش‌بازی و پاشیدن رنگ و آب روی یکدیگر آمدن بهار را جشن می‌گیرند.

در جشن هولی هندی ها رتبه‌بندی یا طبقات اجتماعی افراد کمترین اهمیتی ندارد؛ چراکه قرار است تمام مردم این کشور فارغ از سن، جنس و موقعیت اجتماعی به بهانه آمدن بهار لحظاتی را کنار یکدیگر به شادی و خوشی بگذرانند.

تصویری از جشن هولی

تاریخچه هولی؛ جشن رنگ هند

جشن هولی در هند ریشه کاملا افسانه‌ای و اسطوره‌ای دارد. مشهورترین روایتی که در متون کهن در باب تاریخچه برگزاری این جشنواره به چشم می‌خورد، داستان پادشاهی شیطان‌صفت با نام هیرانیا کاشیپو است.

طبق این روایت هیرانیا کاشیپو با اندیشه انتقام از خدای قبلی هند یعنی وینشو بر هندوستان مسلط می‌شود و ادعای خدایی می‌کند. ریشه این کینه‌جویی و انتقام هم کشته‌شدن برادر هیرانیا به دست وینشو است. هیرانیا که قصد دارد با در دست‌گرفتن قدرت بر زمین و آسمان فرمانروایی کند، به مردم هند دستور می‌دهد بعد از این او را به عنوان خدای هند پرستش کنند. در این میان فرزند هیرانیا به نام پرالادا از اطاعت این دستور امتناع می‌ورزد و وفادارانه به پرستش خدای هند یعنی ویشنو می‌پردازد. این نافرمانی که خشم هیرانیا را  برانگیخته، بهانه‌ای می‌شود تا این پادشاه رذیلت‌خو به دنبال نقشه‌ای برای کشتن فرزند خود باشد. در همین زمان است که هیرانیا با کمک خواهرش هولیکا آتشی را مهیا می‌کند تا پرالادا را در آن بسوزانند. اما از آنجایی که همیشه حق و درستی راه خود را میان مردم پیدا می‌کند، خود پادشاه ستمگر هند یعنی هیرانیا و خواهرش هولیکا قربانی این آتش می‌شوند.

روایت‌های دیگری هم در تاریخ برگزاری جشن رنگ هند نقل می‌شود که در مقایسه با داستان هیرانیا اعتبار چندانی ندارد. یکی از این روایت‌ها داستان رابطه کریشنا خدای هند با خدمتکار خود یعنی رادای است. ظاهرا کریشنا عشق و علاقه‌ای وافر به رادای دارد؛ اما از آنجایی که صاحب پوستی تیره و آبی است در کنار رادای که چهره‌ای درخشان و سفیدرنگ دارد، احساس شرم می‌کند. به همین دلیل هم در بیشتر اوقات به چهره رادای و سایر خدمتکاران رنگ می‌پاشد تا این احساس ناخوشایند را کمتر تجربه کند.  

فلسفه جشن هولی هند

اگر به افسانه‌ها و اسطوره‌های قدیمی که درباره تاریخ برگزاری جشن هولی روایت می‌شود، نگاهی دوباره داشته باشید، می‌بینید که فلسفه برگزاری این جشن در عشق و مهربانی خلاصه می‌شود. به عبارتی هندی‌ها با برپایی جشن رنگ در هندوستان می‌خواهند بار دیگر به خود یادآوری کنند که پیروزی نور بر تاریکی یا چیرگی گرما بر سرما قطعی است.

جزئیات و نحوه برگزاری جشن هولی هندی ها

شاید تصور کنید جشن رنگ هند جشنی یک روزه در خیابان است که با هلهله و هیاهوی شادی، آغاز و با پاشیدن رنگ روی سر و صورت یکدیگر تمام می‌شود. برخلاف این تصور باید بگوییم جشن هولی در هندوستان از روزها قبل اهالی خوش‌ذوق این سرزمین را به خود مشغول می‌کند. تهیه‌کردن رنگ، پختن خوراکی‌های خوشمزه، تمیزکردن فضای خانه از گردوغبار و مهیاکردن آن برای عیددیدنی و خرید لباس نو از جمله کارهایی است که هندی‌ها قبل از شروع جشن انجام می‌دهند. این جشن مهیج و نشاط‌آور در 3 مرحله برگزار می‌شود:

1) هوالیکا داهان؛ مراسم آتش سوزی

قبل از اینکه جشن هولی هند شکلی رسمی به خود بگیرد، مردم هندوستان بساط آتش‌سوزی‌های بزرگ را در مکان‌های عمومی نزدیک به معابد معروف هند مهیا می‌کنند. این مرحله از جشن رنگ که با نام هوالیکا داهان شناخته می‌شود، با هدف سوزاندن شیاطین در آتش و دورکردن تمام تاریکی‌ها از مردم هند انجام می‌گیرد.

در این شب طولانی اهالی هندوستان گرد آتش‌هایی بزرگ جمع می‌شوند و در حق یکدیگر دعا می‌کنند. مراسم مذهبی خاصی هم در کنار آتش برگزار می‌شود که ریشه در عقاید دینی و باورهای مذهبی مردم هندوستان دارد. در پایان نیز مردم تکه‌ای از این آتش را با خود به خانه می‌برند تا به فضای تاریک خانه نیز نور و پاکی ببخشند.

تصویری از هوالیکا داهان

2) رنگ بازی

بخش جذاب جشن هولی هندی زمانی آغاز می‌شود که مردم روانه کوچه و بازار می‌شوند و با پاشیدن رنگ و آب روی یکدیگر آمدن بهار را جشن می‌گیرند. این روز در فرهنگ هندوستان با نام رنگوالی هولی یا رنگوالی دولتی شناخته می‌شود. پایان این مراسم مفرح و دل‌انگیز هم دیدوبازدید بهاری است که مهر و عشقی وافر را به روابط صمیمانه هندی‌ها تزریق می‌کند.

3) کارناوال خوراکی های خوشمزه و محلی

جشن بدون خوراکی که معنایی ندارد! اصلا آنچه به جشن رنگ هند رونق و صفایی وصف‌نشدنی بخشیده، همین کارناوال خوراکی‌های خوشمزه و محلی است که با جادوی رنگ و طعم بی‌نظیر خود میان اهالی هند دلبری می‌کند.

تاندای

از نوشیدنی‌های بسیار دلچسب و خوشمزه هندی که انرژی ازدست‌رفته مردم را به آن‌ها برمی‌گرداند، نوشیدنی خنک تاندای است. هندی‌ها برای درست‌کردن این نوشیدنی ترکیبی گوناگون از دانه‌های خربزه و هندوانه را با بادام، هل، رازیانه، زعفران، فلفل سفید، گل رز و ساقه لوتوس ترکیب کرده و به آن شکر و آب اضافه می‌کنند.

گوجیا

از دیگر خوراکی‌های شیرین و محلی هندوستان که جشن هولی را بسیار خاطره‌انگیز می‌کند، گوجیاست. گوجیا نوعی دامپلینگ شیرین است که بافتی شبیه به پیراشکی دارد. هندی‌ها برای درست‌کردن این شیرینی، خمیر را درون روغن سرخ می‌کنند و با اضافه‌کردن شهد شیرین و پودر پسته یا نارگیل به آن، طعم جادویی به گوجیا می‌بخشند.

عکسی از گوجیا

فرنی

فرنی هندی‌ها شباهت بسیار زیادی با فرنی ما ایرانی‌ها دارد. تنها تفاوت ماجرا در این است که هندی‌ها فرنی را با دانه‌های درشت برنج و ترکیبی کامل از مغزهای مختلف سرو می‌کنند.

سوپ دال

سوپ دال یکی دیگر از بهترین غذاهای هندی است که در فستیوال رنگ هولی به چشم می‌خورد. این غذای لذیذ ترکیبی از عدس، زردچوبه، کره، سیر، زیره و فلفل سبز است که به صورت پوره طبخ می‌شود.

بنی پوری

بنی پوری یک میان‌‌وعده جذاب و خوشمزه در جشن هولی است که طرفداران زیادی دارد. این خوراکی محبوب در واقع خمیری با بافت بسیار نازک است که بعد از سرخ‌شدن شکلی کاملا ترد به خود می‌گیرد. مردم هندوستان این خوراکی را با چاشنی‌های مختلفی سرو می‌کنند که مشهورترین آن‌ها سیب‌زمینی یا پیاز است.

تاریخ جشن هولی 2024

همان‌طور که گفته شد میزبان جشن رنگ در هندوستان پیروان آیین هندوئیسم هستند که در تقویم خود ماه مارس و آوریل را به برگزاری این جشن اختصاص داده‌اند. تاریخ برگزاری این جشن هر سال تغییر پیدا می‌کند. در سال 2024 جشن هولی مصادف با 8 مارس یا 17 اسفندماه خواهد بود.

مکان برگزاری جشن هولی

جشن هولی هندی آنقدر جذاب و فرح‌بخش است که روی نقشه نمی‌توان هیچ حدومرزی را برای آن تعیین کرد. شادی و سروری که با برگزاری این جشن در قلب افراد جا خوش می‌کند، از هولی فستیوالی همگانی ساخته است. از معروف‌ترین ایالت‌های هند که جشن هولی را با شکوه و جلال هر چه تمام برگزار می‌کنند، می‌توان به گجرات در غرب هند و اوتار پرادش در نزدیکی شهر ماتورا اشاره کرد. دهلی، بمبئی، جیپوره، بارسانا و ناندگائون هم از معروف‌ترین شهرهای این دو ایالت هستند که هر سال هنگام فرارسیدن بهار به استقبال این جشن باشکوه می‌روند. بنابراین، اگر برای شرکت در فستیوال رنگ به این شبه‌جزیره سفر کردید، حتما از جاهای دیدنی هند در این استان‌ها هم دیدن کنید.

جالب است بدانید که جشن رنگ پای خود را از مرزهای هندوستان فراتر گذاشته و به کشورهای اروپایی راه پیدا کرده است. کانادا، استرالیا، موریس، سنگاپور، گویان و آمریکای جنوبی از جمله کشورهایی هستند که بعد از نپال و پاکستان در برگزاری جشنواره هولی پیش‌قدم شده‌اند.

سفر به هند برای شرکت در جشن رنگ

سفر به هندوستان سفر به سرزمین عجایب است. در هر گوشه از این سرزمینِ نور و عشق و صلح، می‌توان با جاذبه‌ای حیرت‌انگیز ملاقات کرد. یکی از رسوم بسیار جالب و دوست‌داشتنی هندوستان جشن هولی است که تصویری زیبا از حقیقت زندگی را برای مردم دنیا به تصویر می‌کشد.

در این نوشتار تلاش کردیم تا توصیفی کامل و بی‌نقص از جزئیات این جشنواره برایتان شرح دهیم. اگر جذب این جاذبه فرهنگی مهیج شده‌اید، می‌توانید با تور هند در نوروز همراه شوید. فقط فراموش نکنید که پس از سفر، راوی این جشن باشکوه و شادی‌بخش باشید و تجربه‌هایتان را برای ما هم بنویسید. مطمئنا در هندوستان تجربیات ناب و بدیعی در انتظارتان خواهد بود که بهترین آن‌ها شاید در دل همین جشنواره قدیمی نهفته باشد.

سوالات متداول:

1. هولی یعنی چه؟

هولی جشنی بزرگ در هندوستان است که به مناسبت آغاز بهار با اجرای مراسم مذهبی و سنتی خاصی برگزار می‌شود.

2. جشنواره هولی متعلق به کدام کشور است؟

جشنواره هولی از دل اساطیر و افسانه‌های هندی بیرون آمده است. بنابراین ریشه اصلی این جشن را می‌توان به کشور هندوستان نسبت داد.

3. جشن هولی در کدام کشورها برگزار می‌شود؟

نپال، پاکستان، کانادا، استرالیا، موریس، سنگاپور، گویان و آمریکای جنوبی از جمله کشورهای برگزارکننده مراسم هولی هستند.