عمارت خانه های تاریخی مشهد و تجربه سفر به دل تاریخ

خانه‌های قدیمی، شناسنامه تاریخ و فرهنگ هر شهر محسوب می‌شوند و عمارت خانه های تاریخی مشهد هم از این قاعده مستثنی نیستند. در کوچه پس‌کوچه‌های مشهد که قدم بزنید، با خانه‌هایی قدیمی ملاقات خواهید کرد که در دل دیوارهای خشتی و پنجره‌های ارسی آن‌ها، داستان‌هایی از تاریخ نهفته است. در این مطلب قرار است به مشهد سفر کنیم و از خانه‌ها و عمارت‌های تاریخی آن دیدن کنیم. از شما نیز دعوت می‌کنیم ما را در این سفر همراهی کنید.

خانه توکلی؛ از معروف ترین عمارت خانه های تاریخی مشهد

خانه توکلی یک عمارت قاجاری اصیل است که معماری سنتی ایرانی در تمام بخش‌های آن موج می‌زند. این عمارت در دوره قاجار توسط تاجری معروف به نام کشمشیان ساخته شد و بعد از مرگش در حدود 40 سال پیش، به مالکیت شخصی به نام آقای توکلی درآمد.

خانه توکلی به خانه اجنه مشهد هم شهرت دارد. برخی از افراد، دلیل این نام‌گذاری را موقعیت مکانی این خانه می‌دانند که روزگاری پناهگاه فقرا و افراد کارتن‌خواب بوده است، اما گروهی دیگر معتقدند که متروکه بودن این خانه، پای جنیان را به عمارت توکلی باز کرده است. 

در خانه توکلی مشهد آنچه بیش از همه توجه‌ها را به سوی خود جلب می‌کند، کاشی‌کاری‌ها و آجرکاری‌های نفیسی است که هنرمندانه در تمام بخش‌های این بنا به کار رفته‌اند. فضای داخلی این عمارت توسط ارسی از یکدیگر جدا می‌شود و در فضای بیرونی آن، ستون‌هایی آجری وجود دارد که به کتیبه‌هایی زیبا در بالا ختم شده‌اند. درب ورودی این بنا نیز مزین به دو کتیبه از آیات قرآنی است.

• آدرس: مشهد، خیابان نواب صفوی 7

• ساعت کاری: همه‌روزه از 8:30 صبح تا 7:30 شب

• هزینه ورودی: رایگان

جالب است بدانید که این عمارت تاریخی در نزدیکی پاساژ آرمان مشهد قرار داشته و پس از بازدید از آن می‌توانید از این مرکز خرید به عنوان یکی از مراکز خرید مشهد دیدن کنید.

خانه توکلی مشهد

خانه داروغه؛ زیباترین خانه تاریخی مشهد

خانه داروغه از دیگر عمارت خانه های تاریخی مشهد است که به دلیل مرمت فوق‌العاده‌اش ارزش بارها دیدن را دارد. در سبک معماری این بنا، تلفیقی از معماری ایرانی و روسی به چشم می‌خورد. دلیل این سبک طراحی هم این است که خانه داروغه در دوره قاجار به دستور محمد یوسف خان هراتی، داروغه مشهد و توسط معماران روسی ساخته شد.

خانه داروغه مشهد ابتدا عمارتی شخصی برای محافل و مهمانی‌های رسمی بود، اما در سال 1366 خورشیدی این خانه توسط ورثه به نماینده‌ای از یک هیئت مذهبی فروخته شد و به حسینیه تغییر کاربری داد. در نهایت، این عمارت قدیمی در سال 1391 به تملک شهرداری درآمد و با هزینه همین ارگان مورد مرمت قرار گرفت.

• آدرس: مشهد، خیابان نواب صفوی، کوچه داروغه

• ساعت کاری: همه‌روزه از 8 صبح تا 6 بعدازظهر

• هزینه ورودی: برای افراد بالای 12 سال 25 هزار تومان و برای کودکان زیر 12 سال 15 هزار تومان

خانه داروغه

خانه ملک؛ گل سرسبد لیست خانه های قدیمی مشهد

حاج حسین ملک که به عنوان یکی از بزرگ‌ترین واقفان و تاجران ایران شناخته می‌شود، مالک خانه‌ای تاریخی در مشهد به نام خانه ملک است. این خانه که به دوره قاجار تعلق دارد، در گذشته بسیار وسیع بود و امروز از آن عمارت دلگشا و بزرگ، تنها فضای بیرونی آن با دو طبقه بر جای مانده است. به عنوان تنها نمونه حمام تاریخی خصوصی مشهد در دوره قاجار اعلام شده است. 

خانه ملک تمام المان‌های معماری سنتی ایران را دارد. منبت‌کاری‌های چوبی، گچ‌بری‌های زیبا، در و پنجره‌های چوبی و آجرکاری‌های ستون‌ها، همگی از ویژگی‌های برجسته این نوع معماری هستند که در خانه ملک با ظرافت هرچه‌تمام به‌کار رفته‌اند.

در حال حاضر خانه ملک به یک مرکز فرهنگی، هنری و اداری در مشهد تبدیل شده است و در آن چیزی بالغ بر ده کارگاه هنری فعال در قالب بهترین جاهای تفریحی مشهد وجود دارد. همچنین بعد از بازدید از این خانه می‌توانید به باغ ملی مشهد به عنوان یکی از پارک‌های تفریحی نزدیک به این عمارت سر بزنید.

• آدرس: مشهد، ضلع‌ شرقی خیابان امام خمینی، روبه‌روی ساختمان دارایی

• ساعت کاری: همه‌روزه از 8 صبح تا 6 بعدازظهر

• هزینه ورودی: رایگان

خانه ملک

خانه پیشه وران؛ از دیدنی ترین عمارت های تاریخی در مشهد

در فهرست عمارت خانه های تاریخی مشهد، نام خانه پیشه‌وران هم دیده می‌شود که در معماری آن نبوغ معماران قاجاری کاملا قابل لمس است. این عمارت تاریخی به شخصی به نام غلامحسین پیشه‌ور تعلق داشت که بعدها به مرتضی حسینی فروخته و در نهایت به شهرداری واگذار شد.

در حال حاضر خانه پیشه وران مشهد به کافه‌ای سنتی با نام کافه حوالی مشهد تبدیل شده است که در آن افراد می‌توانند ضمن نوشیدن یک نوشیدنی گوارا در فضای دلباز این عمارت، از وسایل و سبک زندگی مردم مشهد در دوره قدیم دیدن کنند.

تاریخ ساخت این عمارت طبق اسناد تاریخی، به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی بازمی‌گردد. تزئینات آینه‌کاری، معرق‌کاری، آجرکاری و کاشی‌کاری، از زیبایی‌های برجسته این خانه هستند.

• آدرس: مشهد، خیابان آخوند خراسانی 5، کوچه سه شهید

• ساعت کاری: همه‌روزه از 8 صبح تا 11 شب

خانه پیشه وران

خانه رجایی؛ از مشهورترین عمارت های قدیمی مشهد

خانه رجایی از دیگر عمارت خانه های تاریخی و جاهای دیدنی مشهد است که یادگار دوران قاجار محسوب می‌شود. این خانه تا دو سال گذشته عمارت شخصی خانواده رجایی بود و بعد از آن به یک مهمانسرا برای مسافران و زائران مشهد تبدیل شد.

خانه رجایی مشهد یک حیاط با سه باغچه و حوضی بزرگ دارد که برای تماشای آن باید از درب ورودی اصلی که دری آهنی است، عبور کنید. حیاط این عمارت با نوعی آجر به نام آجر قزاقی پوشانده شده است. آخرین تاریخ مرمت این خانه به 30 سال قبل بازمی‌گردد.

• آدرس: مشهد، خیابان سرشور، کوچه پرتو (سرشور 20)

فرهنگسرای بهشت؛ متفاوت ترین خانه تاریخی مشهد

فرهنگسرای بهشت هم از خانه تاریخی های مشهد است که ارزش یک‌بار دیدن را دارد. این عمارت قدیمی متعلق به دوره پهلوی اول است و بیش از 80 سال قدمت دارد.

این عمارت تاریخی در ابتدا یک دبیرستان با نام دبیرستان مستوفی بود که بعد از تغییر کاربری‌های متعدد، به فرهنگسرا تبدیل شد. این خانه در حال حاضر جزو میراث ملی ایران است و در آن گردشگران می‌توانند ضمن تماشای معماری باشکوه دوره پهلوی، با مفاخر و هنرمندان بزرگ مشهد نیز آشنا شوند. 

• آدرس: مشهد، خیابان جنت

• ساعت کاری: همه‌روزه از 8 صبح تا 3 بعدازظهر

فرهنگسرای بهشت

خانه امیری؛ قشنگ ترین خانه تاريخي مشهد

معرفی دیگر ما از بین عمارت خانه های تاریخی مشهد، خانه امیری مشهد است که به اواخر دوره قاجاریه تعلق دارد. این خانه عمارت شخصی عباس امیری بود که نام آن در سال 1384 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.

خانه امیری تفاوت‌های برجسته‌ای با سایر عمارت‌های تاریخی مشهد دارد. اولین ویژگی متمایزکننده این بنا را هم می‌توان اختلاف زیاد سطح فضای داخلی با قسمت بیرونی بنا دانست.

تفاوت‌های معماری، تزئینات و مصالح به‌کاررفته در دو بخش غربی و شرقی خانه با یکدیگر، از دیگر ویژگی‌های خاص این بناست که حکایت از سکونت اقوام و خانواده‌های مختلف در این عمارت دارد.

دسترسی به این خانه از طریق مترو مشهد هم امکان‌پذیر است.

• آدرس: مشهد، خیابان امام خمینی، حد فاصل خراسانی 19 و امام خمینی 34

• ساعت کاری: همه‌روزه به‌جز جمعه‌ها از 7:30 صبح تا 3 بعدازظهر

• هزینه ورودی: رایگان

خانه امیری

خانه کوزه کنانی؛ باشکوه ترین خانه تاریخی مشهد

یکی از عمارت‌های تاریخی مشهد که شاید نام آن کمتر برایتان آشنا باشد، خانه کوزه کنانی است. این خانه که به اواخر دوره قاجار تعلق دارد، عمارت شخصی خانواده‌ای به نام کوزه‌کنانی بود که در زمینه تولید و فروش سفال در خراسان فعالیت داشتند و امروز از آن به عنوان خانه میراث فرهنگی استان و موزه مشروطیت استفاده می‌شود.

خانه کوزه کنانی مشهد ضمن اینکه به سبک معماری خانه‌های چهارصفه‌ای ایرانی ساخته شده است، عناصری از معماری روسی را هم در دل خود دارد. دالبرهای روسی و نمای بیرونی سفیدرنگ این بنا، برجسته‌ترین عنصر از معماری روسی است. زیبایی معماری ایرانی این بنا هم در گچ‌بری‌های ساده اما چشم‌نواز، طاق‌نماهای قوسی‌شکل، شیشه‌های رنگی، درهای چوبی و دیوارهای آجری آن متجلی می‌شود.

• آدرس: مشهد، خیابان شیرازی، کوچه چهارباغ، کوچه پنجه​

خانه کوزه کنانی

خانه اردکانی؛ پربازدیدترین عمارت تاریخی مشهد

خانه اردکانی دیروز، همان خانه دولابیان امروزی است که از نظر معماری یک سروگردن بالاتر از دیگر عمارت‌های تاریخی این شهر است. خانه اردکانی همان‌طور که از نامش می‌توان حدس زد، به خانواده اردکانی تعلق داشت که بعد از فوت اردکانی بزرگ، به فرزندان دولابیان فروخته شد. جالب است بدانید که خانواده دولابیان هنوز در این عمارت قدیمی سکونت دارند.

خانه اردکانی مشهد شاهکار بزرگ معماری دوره قاجار است. در این عمارت دو بخش تابستان‌نشین و زمستان‌نشین، یک اتاق شاه‌نشین، حوض‌خانه، تنورخانه و آب‌انبار وجود دارد که در هر بخش آن صفا و صمیمیت موج می‌زند.

• آدرس: مشهد، بلوار وحدت، وحدت 21، کوچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ صفار‌‌‌ هروی

خانه اردکانی

خانه اکبرزاده؛ از گمنام ترین خانه های تاریخی مشهد

خانه اکبرزاده هم یک عمارت خانه تاریخی مشهد است که اگر به آن رسیدگی نشود، به زودی سرنوشت چندان خوبی در انتظارش نخواهد بود. این خانه تاریخی نیز نظیر بسیاری از عمارت‌های قدیمی این شهر، متعلق به دوره قاجار است و در مالکیت فردی به نام غلامحسین اکبرزاده قرار دارد.

طاق‌نماهای معرق‌کاری شده، برجسته‌ترین ویژگی این عمارت قدیمی است که سبب زیبایی دوچندان آن می‌شود.

• آدرس: مشهد، خیابان آزادی، کوچه ساسان، پلاک 49

خانه اکبرزاده

خانه خان منش؛ عمارتی با کاربری بیمارستان در مشهد

خانه تاریخی خان منش را یکی از سه عمارت تاریخی زیبای شهر مشهد می‌دانند. این عمارت بنایی متعلق به دکتر معاضد در دوره پهلوی اول است که گویا در آن دوره به عنوان نوعی درمانگاه خصوصی مشهد هم شناخته می‌شده است. طبق روایات تاریخی، دکتر معاضد در عمارت شخصی خود چند تخت تعبیه کرده بود تا بیماران شهرستانی در آنجا بستری شوند و تحت درمان قرار بگیرند.

به این عمارت تاریخی، خانه خان منش مشهد می‌گویند، چراکه این عمارت تا مدت‌ها در اختیار خان منش، راننده شخصی دکتر معاضد، بود. این عمارت که از جمله آثار ملی ایران محسوب می‌شود، طی یک آتش‌سوزی تخریب شد و در حال حاضر امکان بازدید از آن وجود ندارد.

• آدرس: مشهد، خیابان امام‌خمینی، نبش کوچه سجادی

خانه ظریف؛ بهترین یادگاری از عمارت های مشهد

خانه ظریف هم از دیگر خانه های تاریخی مشهد است که مانند سایر عمارت‌ها، قدمت آن به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی بازمی‌گردد. خانه ظریف، عمارت شخصی خانواده ظریف بود که طی سال‌ها مورد مرمت قرار گرفت و امروز نام آن در فهرست آثار ملی ایران می‌درخشد.

وجود یک حیاط مرکزی که دورتادور آن را اتاق‌ها محاصره کرده‌اند، دیوارها و سقف‌ها با گچ‌بری‌های زیبا و تزئینات مجلل، پنجره‌های ارسی با شیشه‌های رنگی و سقف‌های بلند، از ویژگی‌های معماری درخشان و باشکوه این عمارت است.

• آدرس: مشهد، خیابان امام خمینی، کوچه شاهین‌فر، بن‌بست جهان

خانه نواب صفوی؛ از خاص ترین عمارت های سنتی مشهد

خانه نواب صفوی یا خانه مسکونی کرمانی مشهد هم از بناهای ارزشمند تاریخی این شهر است که به دوره قاجار تعلق دارد. خانه نواب به درستی چهره‌ای از زندگی اشرافی دوره قاجار را به نمایش می‌گذارد.

این عمارت نظیر تمام خانه‌های تاریخی، حیاطی مرکزی با اتاق‌های متعدد در اطراف آن دارد. خانه تاریخی کرمانی مشهد امروز به عنوان یکی از مقاصد جذاب گردشگری این شهر برای دوست‌داران تاریخ و فرهنگ این سرزمین شناخته می‌شود.

• آدرس: مشهد، خیابان نواب صفوی، نواب صفوی 11

خانه موسوی نژاد؛ اثر باشکوه دوره پهلوی

در بازدید از عمارت خانه های تاریخی مشهد، باید جایی هم برای خانه موسوی‌نژاد خالی بگذارید که نام آن در راهنمای سفر به مشهد دیده می‌شود. این عمارت در دوره پهلوی اول برای سکونت خانواده موسوی‌نژاد ساخته و در دوره معاصر توسط مالک آن، وقف سکونت طلاب حوزه علمیه مشهد شد.

کاشی‌های لعاب‌دار مشکی، آجرکاری‌های فیروزه‌ای، سنتوری‌های معرق‌کاری شده، کتیبه‌های مزین به آیات الهی و پنجره‌هایی که مزین به سنگ‌تراشی‌های زیبا هستند، همگی از عناصر زیبایی‌بخش این خانه محسوب می‌شوند.

• آدرس: مشهد، میدان شهدا، کوچه حاج ‌آقا جان

خانه موسوی نژاد

خانه سالاری؛ از جذاب ترین عمارت های تاریخی مشهد

خانه سالاری هم از جمله عمارت خانه های تاریخی مشهد است که با تمام عمارت‌های قدیمی این شهر تفاوت دارد. این عمارت همان‌طور که از نامش پیداست، به دکتر حسین سالاری معروف به معتمدالحکما، پزشک معروف دوره پهلوی، تعلق داشت.

خانه سالاری مشهد یادگار دوره پهلوی اول است که برخلاف تمام بناهای تاریخی آن دوره، معماری کاملا برونگرا دارد. نمای باشکوه و پرطمطراق بیرونی و پنجره‌هایی که رو به خیابان باز می‌شود، اصلی‌ترین مشخصه این نوع معماری است.

جالب است بدانید که این عمارت دو طبقه، برای خانواده سالاری هم منزل مسکونی بوده و هم حکم یک درمانگاه خصوصی کوچک را داشته است. به همین دلیل هم ارتفاع سقف طبقه بالا که به انجام امور درمانی اختصاص داشته، کمی بلندتر از سایر سقف‌های مسکونی است.

• آدرس: مشهد، چهارراه شهدا، نبش کوچه خوراکیان

خانه سالاری

خانه غفوری؛ ناشناخته ترین خانه تاریخی در مشهد

درباره نخستین ساکنان خانه غفوری اطلاعات دقیقی نداریم؛ فقط می‌دانیم که نام این خانه از آخرین مالک آن، یعنی خانم عذرا غفوری گرفته شده است.

خانه غفوری مشهد عمارتی تاریخی متعلق به دوره قاجار است که برخی از روایت‌ها، یهودیان ساکن در این محله را سازندگان اصلی آن می‌دانند. خانواده‌های چوب‌دار و رشتی‌باف نیز از ساکنین قدیمی این عمارت بودند که بعدها خانه را به خانم غفوری واگذار کردند. خانه غفوری از دهه 60 تا دهه 80 متروکه بود و بعد از این تاریخ، به مالکیت سازمان میراث فرهنگی مشهد درآمد و در نهایت نام آن به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.

خانه غفوری مساحتی بالغ بر 1300 متر مربع دارد. این عمارت قدیمی یک حیاط مستطیلی‌شکل با حوضی آبی‌رنگ و بخش‌های داخلی متعددی با نام‌های اندرونی، بیرونی، درشکه‌خانه، نوکرنشین و کلفت‌نشین دارد. ناگفته نماند که بخش‌های زیادی از این بنا در طول زمان یا تخریب شده و یا تغییر کاربری داده‌اند.

• آدرس: مشهد، خیابان نواب صفوی، بلوار شهید حاجی حسنی کارگر، کوچه محمدیه، بین کوچه محمدیه 5 و 7

• ساعت کاری: همه‌روزه به‌جز جمعه‌ها از 9:30 صبح تا 6:30 بعدازظهر

• هزینه ورودی: رایگان

خانه غفوری

خانه موسوی؛ یادگاری از یک قرن پیش

معرفی عمارت خانه های تاریخی مشهد را با معرفی خانه موسوی به پایان می‌بریم. این عمارت بیش از یک قرن قدمت دارد. از همین رو، شاید بتوان آن را به عنوان یکی از برجسته‌ترین سازه‌های تاریخی شهر مشهد قلمداد کرد. در این بنا آنچه بیش از همه گردشگران را مجذوب خود می‌کند، ستون‌های دالبری غول‌پیکری است که به دوام و استقامت بنا کمک می‌کند.

خانه موسوی مشهد نمایی آجری دارد که در آن سنگ‌تراشی‌های فیروزه‌ای‌رنگ خودنمایی می‌کنند. این بنا چندین اتاق و ایوان مجزا هم دارد که در میان آن‌ها ایوان تابستان‌نشین بیش از همه توجه گردشگران را به خود جلب می‌کند. ناگفته نماند که طی سال‌ها، بخش‌های متعددی از این بنا تخریب شده است.

• آدرس: مشهد، تپل محله، نوغان 4، کوچه سردار

خانه موسوی

عمارت های قدیمی مشهد؛ روایت تاریخ و فرهنگ در سفر به مشهد

برای کسانی که به مرور تاریخ علاقه‌مند هستند، بازدید از سازه‌های تاریخی و به ویژه عمارت‌های قدیمی، می‌تواند جذاب باشد. ما در این مطلب راهنمایی جامع از عمارت خانه های تاریخی مشهد را به همراه آدرس هر کدام در اختیار شما گذاشتیم تا بتوانید دسترسی راحت‌تری به این جاذبه‌ها داشته باشید.