روستای ماخونیک خراسان؛ لی لی پوت ایران

روستای ماخونیک یکی از هفت روستای عجیب جهان است که گردشگران با بازدید از آن سفری کوتاه و رویایی به سرزمین لی‌لی‌پوت‌ها خواهند داشت. این روستا شکل و شمایلی جالب و متفاوت و مردمانی کوتاه‌قامت با آداب و رسومی عجیب دارد. برای اینکه از رمز و رازهای نهفته در این روستای مشهور بیشتر بدانید، دعوت می‌کنیم تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

روستای ماخونیک کجاست؟

روستای ماخونیک (Makhunik) از دیدنی‌های جذاب استان خراسان جنوبی است که در مرز میان ایران و افغانستان قرار دارد. این روستا در فاصله 125 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان بیرجند، در 78 کیلومتری شهرستان سربیشه و در دهستان درح واقع شده است. فاصله این روستا با افغانستان نیز کمتر از 40 کیلومتر است.

همان‌طور که گفتیم، ماخونیک در دسته روستاهای هفتگانه شگفت‌انگیز جهان قرار دارد که قدمت آن به بیش از 300 سال قبل بازمی‌گردد. ساکنین این روستا قد و قامتی کوتاه دارند و این شاید عجیب‌ترین و بزرگ‌ترین شگفتی ماخونیک به حساب بیاید. اصلا به همین دلیل هم به این روستا سرزمین لی لی پوتیان می‌گویند.

قد و قامت کوتاه ساکنین ماخونیک، موجب خلق معماری جالب و خاص خانه‌ها در این روستا شده است. حالا به عجایب این روستا باید آداب و رسوم، فرهنگ و سبک زندگی خاص و متفاوت مردمان آن را هم اضافه کنیم.

در ادامه، از رمز و رازهای نهفته در این روستا پرده برمی‌داریم.

مشخصات مردم روستای ماخونیک؛ از قد تا جمعیت

ساکنین ماخونیک را جمعیت افغان‌هایی تشکیل می‌دهند که در قرن‌ها پیش به کشور ایران مهاجرت کرده و ماخونیک را برای سکونت انتخاب کرده‌اند. مردمان این روستا به زبان فارسی مسلط هستند، اما با لهجه‌ای مختص به سرزمین افغانستان تکلم می‌کنند. شمار جمعیت روستای ماخونیک در حال حاضر به 700 نفر می‌رسد. تمام ساکنین آن هم اهل تسنن هستند و علاقه وافری به آموزش مسائل مذهبی و دینی دارند.

آنچه بیش از همه اسباب حیرت گردشگران را در ماخونیک فراهم می‌کند، قد کوتاه مردمان ساکن در این روستا است. ازدواج‌های فامیلی و عدم تغذیه مناسب هم از جمله دلایلی است که سبب شده تا این قامت کوتاه، به ژنی تغییرناپذیر در نسل‌های بعدی تبدیل شود. شاید برایتان جالب باشد که بدانید قد مردم روستای ماخونیک کمتر از 140 سانتی‌متر است.

روستای ماخونیک

تاریخچه روستای ماخونیک و معنی نام آن

همان‌طور که در بخش قبلی گفتیم، ساکنین اولیه این روستا افغان‌هایی بودند که 400 سال پیش به ایران مهاجرت کردند و در ماخونیک ساکن شدند. با این حال، مستندات کشف شده از دل این روستا نشان می‌دهد که تاریخ سکونت آدم کوتوله روستای ماخونیک به 6 هزار سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. شاهد این مدعا هم مومیایی کشف شده 25 سانتی‌متری در این منطقه است که البته برخی از تاریخ‌دانان آن را تنها نوزادی نارس می‌دانند که در اطراف ماخونیک دفن شده است.

با این حال، هیچ جای شک و شبهه‌ای وجود ندارد که این منطقه از سال‌های بسیار دور و دراز، محل سکونت آدم‌کوتوله‌ها بوده است. اگر سفرنامه کرونل چارلز ادوارد پیت، متعلق به دو قرن پیش را ورق بزنیم، می‌بینیم که به این موضوع اشاره شده است.

معماری خانه های روستای ماخونیک و بخش های مختلف آن

یکی از دلایلی که پای هزاران گردشگر را به روستای ماخونیک ادم کوتوله ها باز می‌کند، معماری جالب خانه‌های این منطقه است. خانه‌های این روستا هم شبیه به خانه‌های روستای کندوان، در دل کوهستان و با ارتفاع کم ساخته شده‌اند و یکی از دلایل آن، قامت کوتاه ساکنان روستا و دیگری سختی حمل مصالح بوده است. به‌عبارتی خانه‌ها را در ابعاد کوچک‌تر می‌ساختند تا مصالح کمتری هم مورد استفاده قرار بگیرد.

از دیگر ویژگی‌های برجسته معماری این روستا، گود بودن کف و فاصله بسیار کم خانه‌ها از یکدیگر است که این سبک از طراحی را می‌توان با در امان بودن از گزند سرما کاملا توجیه کرد. مصالح اصلی ساخت خانه‌های ماخونیک خاک و خشت و سنگ بوده است. البته ناگفته نماند که پای عناصر مدرن معماری هم به این روستا باز شده و امروز می‌توانیم شاهد خانه‌های آجری در ماخونیک باشیم.

در میان بناهای عجیب این روستا، برجی معروف در ارتفاعات بلند ماخونیک به چشم می‌خورد که در گذشته از آن به عنوان برج دیده‌بانی استفاده می‌کردند.

ماخونیک خراسان

فاصله ماخونیک تا بیرجند و مسیر رسیدن به آن

از دهکده ماخونیک تا شهرستان بیرجند 125 کیلومتر فاصله است که پیمودن آن چیزی کمتر از 2 ساعت زمان می‌برد. برای دسترسی به این منطقه از بیرجند، ابتدا باید بلیط هواپیما بیرجند را خریداری کرده یا با اتوبوس به آنجا برسید. پس از آن، راهی شهرستان سربیشه شوید. سپس از جاده سربیشه به سمت روستای درح حرکت کنید تا به منطقه ماخونیک برسید.

آب و هوا و بهترین زمان سفر به دهکده ماخونیک

تابستان‌‌های بسیار گرم و طاقت‌فرسا و زمستان‌های بسیار سرد و سوزان، از ویژگی‌های برجسته اقلیم روستای ماخونیک بیرجند است. بنابراین، اگر قصد گشت‌وگذار در این روستای عجیب را دارید، بهتر است فصل‌های معتدل سال و ماه‌هایی مثل فروردین و اردیبهشت و مهر و آبان را برای سفر به استان خراسان جنوبی و منطقه ماخونیک انتخاب کنید.

جاذبه های توریستی و دیدنی های روستای تاریخی ماخونیک

روستای ماخونیک سرزمین لی لی پوت ها یک جاذبه گردشگری تمام‌عیار محسوب می‌شود که کلکسیونی جالب از دیدنی‌ها را در دل خود دارد. در ادامه همراه ما باشید تا سری به جاذبه‌های گردشگری این منطقه بزنیم.

خانه های اهالی ماخونیک

اعجاز اصلی روستای تاریخی ماخونیک، خانه‌های این منطقه است که با نام‌های شیله، کرشکی و خاشه‌ای شناخته می‌شوند. خانه شیله نخستین ساختمان‌های بنا شده در این روستاست که در دل سنگ‌ها و شکاف میان غارها ساخته می‌شد. سختی زندگی در این نوع خانه‌ها سبب شد تا اهالی روستا به ساخت خانه‌های کرشکی روی بیاورند.

خانه‌های کرشکی خانه‌هایی یک‌اتاقی هستند که مستقیما به کوچه راه پیدا می‌کنند. برای ساخت این نوع از خانه‌ها، ابتدا زمین را تا عمق تقریبا یک متری حفر می‌کنند و بعد دیوارهایی سنگی در آن بنا می‌کنند. سقف این خانه‌ها را هم اغلب با خار، چوب و گِل می‌پوشانند.

برای کسانی که جزو قشر مرفه و ثروتمند ماخونیک محسوب می‌شوند، خانه‌ای دیگر تحت عنوان خانه خاشه‌ای ساخته می‌شود. این خانه استراحتگاه تابستانی است و اغلب با چوب و خار درست می‌شود.

در معرفی خانه‌های ماخونیکی، شاید بد نباشد سری هم به فضای داخلی آن‌ها بزنیم و با بخش‌های متعددشان بیشتر آشنا شویم. به طور کلی، هر خانه در ماخونیک 9 قسمت مجزا دارد که با نام‌های زیر شناخته می‌شوند:

• کرشک: اجاق‌ ساخته شده در مجاور دیوار

• کرکار: مکانی برای بافندگی و تولید انواع بافته‌های مویی و کرباسی

• کندوک: خمره‌ای کوچک برای نگهداری محصولات غذایی

• پهلو کرشکی: محل جای‌گذاری دیگ و هیزم کنار اجاق

• جاسفره: جایی برای قرار دادن سفره و خمیر کردن آرد

• جادستاس: محل نگهداری آسیاب سنگی یا دستاس‌های قدیمی

• جاپالیشن: مکان نگهداری ظرف سفالی نمک

• جافرشی: نشیمن خانه و جایی برای پهن کردن زیرانداز

• طاقچه علمی: محل نگهداری کتاب

خانه‌های روستای ماخونیک

قلعه ماخونیک بیرجند

یکی از تاریخی‌ترین دیدنی‌های ماخونیک، قلعه‌ای با معماری قدیمی است که روی بالاترین تپه در این منطقه قرار دارد. این قلعه به دلیل موقعیت استراتژیک خود، نقش دژ دفاعی را در گذشته داشته است.

سنگ نگاره ماخونیک

در بخش‌های مختلف ماخونیک در بیرجند سنگ‌نگاره‌های متعددی به چشم می‌خورد که تصاویر حیوانات و اشکال هندسی را به نمایش می‌گذارند. این نقوش به نوعی فرهنگ و تاریخ غنی مردمان ساکن در این روستا را روایت می‌کنند.

برج گل انجیر، منزل سرگردونی و نادر مره هم سایر دیدنی‌های این روستا هستند که هرکدام از آن‌ها را می‌توان نوعی نماد محلی برای منطقه ماخونیک قلمداد کرد.

اقامتگاه بومگردی ماخونیک بیرجند

برای بازدید کامل از سرزمین لی لی پوت ایران در روستای ماخونیک خراسان به 2 الی 3 ساعت زمان نیاز دارید. با این حال، اگر هوس کرده‌اید شب را در این روستای جالب و عجیب به صبح برسانید، اقامتگاه بومگردی ماخونیک (با نام المهدی) شرایط اسکان را برایتان فراهم کرده است.

این اقامتگاه که تنها هتل یا بهتر بگوییم اقامتگاه ماخونیک محسوب می‌شود، چهار اتاق با ظرفیت شش نفر دارد. آشپزخانه عمومی، سیستم سرمایشی و گرمایشی، پارکینگ غیر مسقف و حمام و سرویس بهداشتی عمومی، از جمله امکانات رفاهی این اقامتگاه هستند.

اقامتگاه بومگردی ماخونیک بیرجند

امکانات رفاهی روستای ماخونیک خراسان برای گردشگران

ارتباط بسیار محدود ساکنین روستای تاریخی ماخونیک با جهان بیرون، سبب شده تا امکانات رفاهی کمی به این منطقه راه پیدا کند. از بیشترین امکاناتی که در این روستا به چشم می‌خورد، می‌توان به برق، آب لوله‌کشی، مکتب‌خانه، مدرسه ابتدایی، خانه بهداشت، حمام و مغازه‌هایی مثل قصابی، خواروبارفروشی، نانوایی و تعمیرگاه اشاره کرد.

اخیرا جاده منتهی به ماخونیک را هم آسفالت کرده‌اند تا دسترسی به این منطقه برای افراد راحت‌تر باشد.

اقتصاد و فرهنگ مردم روستای ماخونیک

امرار معاش مردم ماخونیک از راه کشاورزی و دامداری می‌گذرد. البته در سال‌های اخیر کار جوانان در معدن و بافتن قالی توسط بانوان روستا هم به مشاغل این منطقه اضافه شده است. از آنجایی که منطقه ماخونیک اقلیمی خاص دارد، تنها دامی که در این روستا پرورش پیدا می‌کند، بز است که سازگاری زیادی با آب‌وهوای خشک ماخونیک دارد. از محصولات کشاورزی کشت‌شده در این منطقه هم می‌توان به شلغم، چغندر، سیر، جو، زردآلو، عناب و انجیر اشاره کرد.

نوع پوشش مردمان این روستا شباهت زیادی به پوشش بلوچی‌ها دارد. پیراهن، شلوار، دستار و نوعی کفش سنتی به نام کدراک، پوشش اصلی مردمان این منطقه محسوب می‌شود. اشاره کردیم که اکثر ساکنان این روستا اهل تسنن هستند و آموزش علوم مذهبی جایگاه مهمی در زندگی آن‌ها دارد. به‌ همین دلیل، برگزاری کلاس‌های علوم قرآنی یکی از اساسی‌ترین فعالیت‌های فرهنگی این روستا قلمداد می‌شود.

طبیعت خشک ماخونیک، مردمانی سازگار و مقاوم را تربیت کرده است. مردم این روستا اغلب اهل صلح و سازگاری هستند و در صورت بروز دعوا و مشکل، به سنت قدیمی ریش‌سفیدی پناه می‌برند. از روش‌های رایج پیشگیری از بیماری در این روستا هم این است که اگر فردی به بیماری خاصی مبتلا شود، او را به منطقه‌ای دور می‌برند تا سلامت سایر اهالی روستا حفظ شود.

برای مردم این منطقه، مهاجرت و ترک روستا علی‌رغم وجود مشکلات متعدد کاری، کاملا بی‌معنی و مطرود است. رعایت عدالت در کار و قضاوت‌های حکیمانه و منصفانه در روابط اجتماعی نیز از دیگر خصوصیات اخلاقی مردم این منطقه است.

روستای ماخونیک در دبی

عجایب روستای ماخونیک در سال های گذشته

روستای ماخونیک در خراسان جنوبی فرهنگ و آداب و رسوم مختص خودش را دارد. ریشه بسیاری از اعتقادات عجیب مردم این منطقه، دوری آن‌ها از جامعه مدرن و امروزی است. بسیاری از اهالی این منطقه به دلیل دور بودن از تکنولوژی، تلویزیون را عنصری شیطانی می‌دانند و اجازه نمی‌دهند این وسیله به خانه‌هایشان راه پیدا کند.

برای مردم ماخونیک، خوردن گوشت کاری ناپسند و کشیدن سیگار گناهی نابخشودنی است. ممنوعیت خوردن چایی هم از دیگر باورهای عجیب مردم این روستاست که در توجیه آن هیچ دلیل منطقی وجود ندارد.

در سفر به دهکده ماخونیک چه بخوریم؟

در ماخونیک خراسان جنوبی همه‌چیز عجیب است؛ حتی سبک تغذیه افراد. در این روستا مردم تنها دو وعده غذایی صبحانه و شام داشتند که البته چند سالی است که این شیوه غذایی جای خود را به همان سه وعده مرسوم داده است.

از غذاهای محلی جالب این روستا که شاید طعم و رایحه آن برای بسیاری از ما تازگی داشته باشد، می‌توان به قلورشیر (بلغور شیر)، اشکنه زن کاهل، آب ماست، قلور ترش، سوزی، آب دوغ، اشترغاز، گرماس و تلخو اشاره کرد. هرکدام از این غذاها با مواد اولیه خاص موجود در این منطقه و با دستورالعمل خاصی طبخ می‌شوند.

از غذاهای محلی قدیم این روستا هم که اکنون دیگر کمتر می‌توان حضور آن را بر سفره اهالی روستای ماخونیک مشاهده کرد، کشک بنه، کشک ماخونیکی و آش کاچی بوده است. کشک بنه از ترکیب نوعی پسته محلی و آب پنیر درست می‌شود. کشک ماخونیکی هم ترکیب آرد و دوغ است که به شکل خمیر تهیه می‌شود. سپس آن را خشک می‌کنند و پودر این ترکیب را با روغن و سیر کوبیده تفت می‌دهند. در گام آخر هم به آن آب اضافه کرده و با تیلیت کردن نان در آن، سرو می‌کنند.

در نهایت، به آش کاچی می‌رسیم که تقریبا پای ثابت تمام وعده‌های غذایی ماخونیکی‌ها بوده است. این آش از ترکیب تکه‌هایی به نام پختک، آرد و نمک درست می‌شود. پختک، ترکیب شلغم و چغندر است که از آن به عنوان اصلی‌ترین خوراک محلی روستای ماخونیک ایران یاد می‌کنند.

روستای ماخونیک

از روستای ماخونیک ایران چه بخریم؟

روستای ماخونیک خراسان علی‌رغم متفاوت بودن از سایر مناطق ایران، سوغات مخصوص خود را دارد. از بهترین سوغات و صنایع دستی این منطقه که می‌توانید به عنوان یادگاری با خود به خانه ببرید، می‌توان به عناب، انجیر، زردآلو، سیر، فرش‌بافی، توربافی، سبد‌بافی، پلاس‌بافی و ظروف سفالی اشاره کرد.

بازدید از روستای ماخونیک در سفر به خراسان جنوبی

ایران شگفتی کم ندارد. یکی از جاذبه‌های شگفت‌انگیز این کشور هم که نام آن را اغلب از زبان گردشگران می‌شنویم، روستای ماخونیک است. با خرید بلیط پرواز تهران بیرجند می‌توانید خودتان را به این روستای عجیب و بکر برسانید و با سبک متفاوت و خاص زندگی مردمان این روستا ملاقات کنید. قطعا دیدار با اهالی این روستا، برایتان تجربه خوشایندی از سفر به استان خراسان جنوبی را رقم خواهد زد.