آرامگاه عطار نیشابوری؛ روح شعر و ادبیات در خراسان

آشنایی شما با ادبیات و شعر و شاعری ایران در هر سطحی که باشد، قطعا نام عطار نیشابوری، شاعر پرآوازه قرن ششم را شنیده‌اید. آرامگاه عطار یکی از بهترین و دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر نیشابور است که سالانه گردشگران زیادی برای دیدن آن راهی دیار خراسان می‌شوند. در شرح جذابیت این آرامگاه، ابتدا باید به خود نیشابور اشاره کنیم که یکی از 7 شهر برتر گردشگری در خراسان است. این شهر قدمتی دیرینه دارد و دیدنی‌های تاریخی آن برای گردشگران تمامی ندارد. اما مهم‌تر از نیشابور، خود مقبره عطار است که در دل باغی دلگشا و باصفا جا خوش کرده است. همراه ما باشید تا از این جاذبه دیدنی بیشتر برایتان بگوییم.

زندگینامه عطار نیشابوری؛ شاعر قرن ششم هجری

عطار نیشابوری از شاعران بزرگ قرن ششم هجری است که طبق روایات، در سال ۵۱۳ هجری قمری در روستای کدکن از توابع نیشابور به دنیا آمد. نام اصلی این شاعر پرآوازه فریدالدین ابومحمد است. پدر فرید‌الدین، عطار یا داروفروش بود و همین سبب شد تا بعد از مرگ او، عطار نیز حرفه پدر را ادامه دهد. البته فریدالدین به‌جز عطاری، داروساز، پزشک، شاعر و نویسنده هم بود.

گفت‌وگوی کوتاه او با یک درویش در میانه عمر، اسباب تحول روحی عطار را فراهم کرد. از همین رو، این شاعر بزرگ در اواسط عمر خود به عرفان روی آورد و سال‌های زیادی را به ریاضت و مجاهدت با نفس در محضر رکن‌الدین، عارف بزرگ زمانه خود، پرداخت.

از تاریخ دقیق مرگ عطار اطلاعات دقیقی در دست نداریم، اما معتبرترین این روایات، از کشته شدن عطار به دست مغول‌ها در سال 618 هجری قمری حکایت دارد.

منطق‌الطیر، الهی‌نامه و تذکره الاولیاء از معروف‌ترین آثار عطار به شمار می‌روند.

آرامگاه عطار کجاست؟

قبر شیخ عطار کجاست؟ آرامگاه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری (Tomb of Fariduddin Attar Neyshaburi) بنایی بسیار قدیمی در ضلع جنوب شرقی شهر نیشابور است که مساحتی بالغ بر 119 متر مربع دارد. این جاذبه در اصل باغی دلگشا و باصفاست که مقبره هشت ضلعی عطار بزرگ را در آغوش دارد.

این مقبره در قرن هفتم هجری قمری به دستور قاضی‌القضات یحیی‌ بن ساعد در ابعاد ۶ در ۶ متر ساخته شد. در چند قدمی مقبره عطار و در فضای دلباز محوطه این باغ، آرامگاه کمال‌الملک، نقاش و هنرمند معاصر، نیز به چشم می‌خورد.

موقعیت جغرافیایی آرامگاه عطار روی نقشه گوگل

تاریخچه آرامگاه عطار نیشابوری در گذر زمان

نخستین تاریخ احداث آرامگاه عطار، به قرن هفتم هجری قمری بازمی‌گردد. در این دوره قاضی‌القضات یحبی بن ساعد، بنایی بسیار ساده و کوچک را بر فراز مقبره عطار ساخت. این بنا به مدت 200 سال به همین شکل باقی ماند، تا اینکه در دوره حکومت تیموریان به یک مخروبه تبدیل شد.

امیر علی‌شیر نوایی، مشاور سلطان حسین بایقرا، در قرن نهم هجری بنایی باشکوه و زیبا برای مقبره عطار ساخت. آرامگاه ساخته شده توسط علی‌شیر نوایی، شکل اولیه خود را تا سال 1314 خورشیدی حفظ کرد و در دوره پهلوی دوم به شکل کامل مورد بازسازی قرار گرفت. در این بازسازی، تزئینات و کاشی‌کاری‌های جدیدی به بنا افزوده شد که در مقایسه با شکل اولیه بنا، جلوه‌ای زیباتر به آن می‌بخشید. در نهایت، در سال 1314 خورشیدی نام آرامگاه عطار به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.

نمای مقبره و سبک معماری آرامگاه عطار نیشابوری

مزار عطار نیشابوری بنایی هشت ضلعی با گنبد و غرفه‌های کاشی‌کاری شده است که چهار درب ورودی دارد. اصلی‌ترین در ورودی این جاذبه، در ضلع شمالی باغ واقع شده است.

قبر عطار و ستونی هشت ضلعی نیز مرکز این آرامگاه را تشکیل می‌دهند. آجر، سنگ، کاشی و چوب، از جمله مصالحی هستند که در ساخت این بنا به کار رفته‌اند. اشعار آرامگاه عطار نیز زینت‌بخش تمام بخش‌های این جاذبه هستند.

باغ و محوطه خارجی آرامگاه عطار

فضای بیرونی آرامگاه عطار را باغی دلگشا و سرسبز با گل‌های رنگارنگ و گیاهان مختلف تشکیل می‌دهد. در این باغ بخش‌های مختلفی وجود دارد که مجسمه‌ها و آثار هنری، غرفه‌های صنایع دستی و فروش کتاب از مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌روند.

آرامگاه عطار نیشابوری

نمای مقبره اصلی

بدنه اصلی مقبره را آجر پوشش می‌دهد. برای ساخت کف داخلی بنا از سنگ مرمر و برای تزئینات دیوارها و سقف از کاشی‌هایی به رنگ‌های زرد، لاجوردی، فیروزه‌ای و سفید استفاده شده است. ناگفته نماند که در تزئینات این بنا از زیبایی‌ گچ‌کاری‌های هنرمندانه و ظریف نیز غافل نبوده‌اند.

گنبد تاریخی بنا

اوج زیبایی و هنر معماری آرامگاه عطار در نیشابور را می‌توان گنبد دو پوسته آن دانست. این گنبد زیبا، کاشی‌کاری‌هایی مزین به نقوش مختلف از جمله گل و گیاه، کتیبه‌های کوفی و نقوش هندسی دارد. ابیات حک شده روی این گنبد نیز زیبایی آن را دوچندان می‌کند.

سنگ مقبره عطار

جنس سنگ قبر عطار، نوعی سنگ تحت عنوان افراشته سیاه است. این سنگ قبر 163 سانتی‌متر طول، 70 سانتی‌متر عرض و 32 سانتی‌متر ارتفاع دارد. ستونی هشت ضلعی و مزین به اسامی ائمه اطهار نیز در بالای سنگ قبر توجه‌ها را به خود جلب می‌کند. روی سنگ قبر هم می‌توانید اشعاری به خط ثلث را مشاهده کنید.

داخل مقبره عطار چه می بینیم؟ 

همان‌طور که گفتیم، مقبره ی عطار نیشابوری در دل باغی زیبا محصور شده است. خود مقبره در فضایی بسیار کوچک قرار دارد که کف آن با فرش و موکت پوشیده شده است. دیوارهای اتاق مقبره را اشعاری زیبا از عطار زینت می‌بخشد. طراح آرامگاه عطار از سنگ سیاه به عنوان سنگ قبر این آرامگاه استفاده کرده است و روی آن بیت زیر از عطار را به عنوان شعر سنگ قبر عطار نیشابوری حک کرده‌اند:

«هرکه او رفت از میان اینک فنا، چون فنا گشت از فنا اینک بقا»

داخل مقبره عطار نیشابوری

امکانات رفاهی مزار عطار نیشابوری برای بازدیدکنندگان

مقبره عطار در نیشابور نظیر هر جاذبه دیگری در این شهر، مجهز به مجموعه‌ای از امکانات رفاهی مختلف است. غرفه‌های عکاسی، کافه‌های سنتی، محوطه باغ، خدمات کالسکه‌سواری و غرفه‌های صنایع دستی و کتاب از جمله امکانات موجود در این آرامگاه هستند.

دیگر افراد مدفون در محوطه آرامگاه شیخ عطار

وقتی گذرتان به مقبره عطار افتاد، از دیگر آرامگاه‌های موجود در این بنا هم دیدن کنید. از مهم‌ترین اشخاصی که در جوار عطار به خاک سپرده شده‌اند، می‌توان از موارد زیر نام برد:

• آرامگاه کمال‌الملک: نقاش بزرگ و برجسته دوران قاجار که آرامگاهی بسیار زیبا و مجلل دارد.

• آرامگاه پرویز مشکاتیان: استاد برجسته موسیقی که کارهای مشترک باشکوهی حاصل همکاری او و استاد شجریان در بین ما به یادگار مانده است.

• آرامگاه فریدون گرایلی: شاعر، نویسنده و پژوهشگر ایرانی اهل نیشابور

• آرامگاه حسن نظریان: مدرس، پژوهشگر، مورخ و نویسنده معاصر اهل نیشابور

آرامگاه کمال الملک

آدرس و نحوه دسترسی به مقبره عطار در نیشابور

آرامگاه عطار نیشابوری و کمال الملک در ضلع جنوب شرقی نیشابور و در انتهای غربی خیابان عرفان قرار دارد. اگر قرار است پس از سفر به مشهد به دیدار عطار بروید، باید جاده مشهد به نیشابور را طی کنید و بعد از رسیدن به شهر نیشابور، به کمک گوگل‌مپ خیابان عرفان را پیدا کنید.

بد نیست بدانید که تاکسی‌های شهری نیز دسترسی شما به این جاذبه را سهولت می‌بخشند.

بهترین زمان و ساعت بازدید از مزار عطار نیشابوری

آرامگاه شیخ عطار در نیمه اول سال از ساعت 8 صبح تا 11 شب و در نیمه دوم سال از ساعت 8 صبح تا 8 شب میزبان گردشگران است. فصل بهار و تابستان را می‌توان بهترین فصل بازدید از آرامگاه عطار دانست. در این فصل، هوای نیشابور خنک و معتدل است. البته اگر به دنبال خلوتی هستید، باید بگوییم که فصل زمستان زمان مناسب‌تری برای بازدید از این جاذبه باشکوه خواهد بود.

هزینه ورودی آرامگاه شیخ عطار در سال 1404

برای بازدید از مقبره عطار باید بلیط تهیه کنید. در حال حاضر، قیمت ورودی آرامگاه عطار نیشابوری برای هر گردشگر ایرانی فعلا 20 هزار تومان است که می‌توانید آن را با مراجعه به باجه‌ فروش بلیط در قسمت ورودی آرامگاه تهیه کنید.

دیگر دیدنی های نیشابور نزدیک به مقبره شیخ عطار

به‌جز آرامگاه عطار نیشابوری که خود یک دیدنی تمام‌عیار در این شهر محسوب می‌شود، جاذبه‌های دیگری نیز برای گشت‌وگذار مسافران وجود دارد که برخی از آن‌ها که به این آرامگاه نزدیک‌تر هستند، شامل موارد زیر است:

• کاروانسرای شاه عباسی نیشابور: تاریخ ساخت این کاروانسرای قدیمی به دوره صفویه بازمی‌گردد.

• مسجد جامع نیشابور: بنایی بسیار قدیمی که متعلق به دوره تیموری است.

• بازار تاریخی سرپوشیده نیشابور: معماری بی‌نظیر این بازار به همراه سازه‌های تاریخی هم‌جوار با آن مثل آب‌انبار و حمام، شما را شگفت‌زده خواهد کرد.

• ستون‌های یادبود دروازه نیشابور: اثری تاریخی متعلق به دوره پهلوی اول که در ابتدای ورودی بلوار خیام قرار دارد.

کاروانسرای شاه عباسی نیشابور

رستوران های خوب نیشابور در اطراف آرامگاه عطار

برای تجربه کردن خوشمزه‌ترین و لذیذترین غذاهای خراسانی، می‌توانید روی رستوران‌های نزدیک به مقبره عطار حساب کنید. معرف‌ترین و بهترین این رستوران‌ها به همراه فاصله آن‌ها از آرامگاه عبارتند از:

• رستوران سنتی مشاهیر: 450 متر

• رستوران دژ: 2.2 کیلومتر

• رستوران جوجه طلایی: 4.2 کیلومتر

• رستوران ملت: 9.3 کیلومتر

بهترین هتل های نیشابور برای اقامت در این شهر تاریخی

هتل‌هایی که در بخش پایانی این مطلب به شما معرفی می‌کنیم، نزدیک‌ترین هتل‌ها به مقبره شیخ عطار هستند. اگر می‌خواهید اقامتی راحت را در این شهر تجربه کنید، گزینه‌های زیر را از دست ندهید:

• بوتیک هتل دژ نیشابور: 2.2 کیلومتر

• هتل ارم: 4.3 کیلومتر

• هتل کمال‌الملک: 9.3 کیلومتر

سفر به آرامگاه عطار؛ بهترین دیدنی شهر نیشابور

کسانی که به دنیای شعر و ادبیات علاقه‌مند هستند، می‌دانند که بازدید از آرامگاه بزرگان این عرصه چه لذت نابی به همراه دارد. در این مطلب سیر تا پیاز آرامگاه عطار و دیدنی‌های نهفته در دل آن را با شما به اشتراک گذاشتیم. با خرید بلیط پرواز مشهد از سایت تریپ می‌توانید شما نیز یکی از بازدیدکنندگان خوش‌اقبال این باغ باصفا و آرامگاه دل‌انگیز باشید.